Depresja psychotyczna – przyczyny, objawy i leczenie

Czym jest depresja psychotyczna?

Depresja psychotyczna to postać ciężkiego zaburzenia nastroju, któremu towarzyszą objawy psychotyczne takie jak urojenia, halucynacje czy omamy. Zakłada się że ten problem dotyczy do 20% osób chorujących na depresję. Ten rodzaj depresji występuje najczęściej u seniorów. Urojenia i omamy pojawiające się w depresji psychotycznej różnią się od tych pojawiających się w schizofrenii. Z reguły są to przekonania zgodne z nastrojem osoby chorej, nie mają absurdalnej treści i dotyczą winy, grzeszności, choroby czy nadchodzącej katastrofy. Od lat, wielu badaczy zadaje sobie pytanie czy depresję psychotyczną należy postrzegać jako zaburzenie depresyjne, czy może, ze względu na nasilone objawy, powinna stanowić osobną jednostkę chorobową.

Depresja psychotyczna – przyczyny

Wśród przyczyn pojawienia się depresji psychotycznej zwraca się uwagę na zaburzenia hormonalne, szczególnie utrzymujący się wysoki poziom kortyzolu u osób chorych. Uważa się również, że pojawienie się depresji psychotycznej może mieć podłoże genetyczne. W badaniach rodzin z depresją psychotyczną wykazano że 10% chorych miało krewnego z tym samym schorzeniem, a 5% – krewnego z innymi zaburzeniami psychotycznymi. Uważa się również, że występowanie w rodzinie chorego zaburzenia dwubiegunowego wiąże się z pojawieniem się depresji psychotycznej.

Zwraca się również uwagę na podobne przyczyny powstawania depresji psychotycznej jak w innych zaburzeniach depresyjnych. Mowa tu o zaburzeniu funkcjonowania neuroprzekaźników w mózgu oraz doświadczeniu traumatycznych zdarzeń życiowych.

Depresja psychotyczna – objawy

Depresja psychotyczna łączy ze sobą objawy z dwóch grup: typowo depresyjne oraz psychotyczne. Wśród objawów depresyjnych obserwujemy objawy takie jak: obniżenie nastroju, anhednonia (nieumiejętność odczuwania przyjemności i radości). Pojawia się ciągłe zmęczenie i spadek aktywności nawet do stanu gdy pacjent nie jest w stanie samodzielnie się poruszać – tzw. osłupienie depresyjne. Jako objawy depresji obserwujemy również zaburzenia snu i apetytu. Pojawiają się też myśli i próby samobójcze. W depresji psychotycznej obserwujemy również wysoki poziom lęku.

Wśród objawów psychotycznych zauważa się typowe dla depresji psychotycznej urojenia (fałszywe przekonania chorego).

– Urojenia winy, kary i grzeszności – przekonanie chorego że zrobił coś złego i spotka go kara. Pacjent może uważać że dopuścił się ciężkiego grzechu, przewinienia lub przestępstwa lub jest odpowiedzialny za coś co wydarzyło się nawet daleko od niego – np. wypadki, klęski żywiołowe.

– Urojenia nihilistyczne – przekonanie chorego, że traci swoje ciało lub kontrole nad nim. Mogą być przekonani że spowodowała to jakaś poważna choroba. Nie potrafią wskazać gdzie ich ciało się zaczyna i kończy.

– Urojenia hipochondryczne – przekonanie chorego że cierpi na poważna chorobę somatyczną. Może być to istniejąca choroba lub niesprecyzowane poczucie lęku z nieznanego powodu. Chory obawia się że umrze z powodu tej choroby.

– Urojenia katastroficzne – przekonanie chorego że nadchodzi katastrofa lub klęska i doprowadzi do utraty wszystkiego co pacjent posiada. Katastrofa ta nie zawsze musi być sprecyzowana.

W niektórych przypadkach chory nie zdaje sobie zupełnie sprawy z tego, że te przekonania nie mają odzwierciedlenia w rzeczywistości. Czasem jednak zdarza się, że pacjenci czują, że treść tych przekonań jest w pewnym stopniu niedorzeczna. Gdy pacjenci są krytyczni wobec pojawiających się urojeń, z reguły szukają pomocy.

Omamy pojawiające się w depresji psychotycznej są z reguły słuchowe, czasami węchowe. Omamy słuchowe z reguły dotyczą słyszenia głosów obrażających i poniżających chorego. Mogą przekonywać do zrobienia sobie krzywdy i targnięcia się na własne życie. Omamy węchowe z reguły polegają na odczuwaniu przez chorych nieprzyjemnego zapachu zgnilizny.

Szczególnym rodzajem depresji psychotycznej jest psychoza poporodowa. Pojawia się u 1 na 1000 kobiet w ciągu 2-4 tygodni po porodzie. Początek choroby jest nagły. Objawy obejmują: znaczne pobudzenie, niepokój, zaburzenia snu i łaknienia, nieuzasadnioną podejrzliwość w stosunku do innych, dezorientacje, wysoki lęk, omamy słuchowe (np. namawiające do zabicia siebie lub dziecka) i urojenia (np. negowanie urodzenia dziecka, przekonanie że dziecko jest demonem). Niestety zaburzenie to wiąże się z dużym ryzykiem zachowań samobójczych. Badania wskazują że 70% pacjentek ze zdiagnozowaną psychozą poporodową odbierze sobie życie. Psychoza poporodowa wymaga natychmiastowego podjęcia interwencji.

Innym rodzajem depresji psychotycznej jest zespół Cotarda objawiający się przekonaniem chorego o jego „śmierci za życia”, rozkładających się narządach wewnętrznych, gnijącym ciele lub wiecznym potępieniu.

Leczenie depresji psychotycznej

Leczenie depresji psychotycznej wciąż stanowi ogromne wyzwanie dla medycyny. Mimo ciągłych badań jedynie u 70% pacjentów leczonych farmakologicznie przez 4-8 tygodni ustąpiły objawy. Aktualnie uważa się że najlepsze skutki przynosi zastosowanie jednego z poniższych zestawów leków, a jeśli nie nastąpi poprawa – zmianę na inny zestaw:

• sertralina plus olanzapina,
• fluoksetyna plus olanzapina,
• wenlafaksyna plus kwetiapina,
• amitryptylina plus haloperidol,
• amitryptylina plus perfenazyna.

W ramach farmakoterapii włącza się też czasami lit, stosowany głównie  w leczeniu choroby dwubiegunowej.

Wybór leków powinien być zawsze poprzedzony oceną stanu somatycznego, symptomów dominujących u danego pacjenta oraz możliwych interakcji z innymi lekami. W sytuacji, gdy pacjent nie odpowiada na leczenie warto rozważyć elektroterapię (terapię elektrowstrząsami). Pomocniczo warto zastosować również psychoterapię i psychoedukację.

Czy depresja psychotyczna jest uleczalna?

Depresja psychotyczna jest bardzo ciężkim zaburzeniem, charakteryzującym się częstymi nawrotami i dużym ryzykiem podjęcia prób samobójczych. Należy jednak pamiętać , że odpowiednio zaplanowana terapia, konsekwentne zażywanie leków oraz otwartość na ich zmianę w razie niepowodzenia pozwala na ograniczenie objawów w takim stopniu, że chory może prowadzić pełne, satysfakcjonujące życie.