Co to jest nefropatia cukrzycowa i jak z nią żyć?

Nefropatia cukrzycowa – co to jest?

Nefropatia cukrzycowa, nazywana również cukrzycową chorobą nerek, jest przewlekłym powikłaniem cukrzycy, które wywołane jest przez hiperglikemię, czyli wysokie stężenie glukozy we krwi. W przeciwieństwie do cukrzycy typu 3, która związana jest z zaburzeniami prawidłowej pracy trzustki, nefropatia obejmuje 20-40% wszystkich przypadków zachorowań na cukrzycę typu 1 i 2, prowadząc nierzadko do przewlekłych chorób nerek oraz ich schyłkowej niewydolności.  

Nefropatia cukrzycowa zaliczana jest do mikroangiopatii, czyli zmian zachodzących w mikronaczyniach (tętniczkach, żyłkach i naczyniach włosowatych), z których zbudowane są kłębuszki nerkowe. Wysokie stężenie glukozy we krwi znacznie zwiększa przepływ krwi przez nefrony, co prowadzi do uszkodzenia małych naczyń krwionośnych. Zwiększona przepuszczalność naczyń włosowatych powoduje przedostanie się albuminy (białka) z krwi do moczu, czego konsekwencją są zaburzenia filtracji kłębuszkowej i rozwój nefropatii cukrzycowej. 

Choroba jest najczęściej wynikiem zaniedbania leczenia cukrzycy (w tym cukrzycy u dzieci) i nieunormowanej glikemii. Oprócz tego, do głównych przyczyn nefropatii cukrzycowej należą: 

• uwarunkowania genetyczne, 
• cukrzyca u mężczyzn, 
• nadciśnienie tętnicze, 
• dyslipidemia, czyli zaburzenia lipidowe,
• palenie papierosów, 
• nadmierna podaż białka i soli w diecie, 
• częste zakażenia układu moczowego. 

Nefropatia cukrzycowa – objawy

Nefropatia cukrzycowa jest chorobą, która początkowo nie daje żadnych objawów i najczęściej jest rozpoznawana podczas rutynowych badań laboratoryjnych z krwi i moczu.  

Białkomocz, czyli nadmierna ilość białka w moczu, jest pierwszą oznaką uszkodzenia nerek w przebiegu cukrzycy. Nefropatię diagnozuje się na podstawie stale utrzymującego się wydalania albuminy z moczem >0,3 g/dobę u chorych na cukrzycę typu 1 i 2, a zwłaszcza w przebiegu cukrzycy u osób starszych, któremu może towarzyszyć nadciśnienie tętnicze. 

Objawy nefropatii cukrzycowej pojawiają zwykle w zaawansowanym stadium choroby. Należą do nich między innymi: 

• obrzęki (najczęściej kończyn dolnych wokół stawów skokowych), 
• zwiększone stężenie kreatyniny i mocznika we krwi,
• parcie na mocz (również w nocy), 
• osłabienie organizmu, 
• zmęczenie, 
• bóle głowy, 
• nudności i wymioty, 
• wzmożone pragnienie, 
• kłopoty z oddychaniem, 
• duszności, 
• świąd i ziemiste zabarwienie skóry, 
• skąpomocz. 

Nefropatia cukrzycowa – leczenie

Ze względu na to, że nefropatia cukrzycowa jest groźnym powikłaniem cukrzycy typu 1 i 2, badania przesiewowe w jej kierunku powinno wykonywać się raz w roku – 5 lat po rozpoznaniu cukrzycy insulinozależnej i od momentu zdiagnozowania cukrzycy typu 2. 

Badania przesiewowe w kierunku nefropatii cukrzycowej opierają się na oznaczeniu albuminy w moczu (w celu dokładnej diagnozy należy poddać ocenie co najmniej dwie poranne próbki moczu w ciągu kolejnych 3-6 miesięcy) oraz badaniu poziomu kreatyniny w surowicy krwi, które pozwala na określenie prawidłowości filtracji kłębuszkowej w nerkach.

Nefropatia cukrzycowa jest chorobą nieuleczalną, ale przy właściwym postępowaniu, poprzez leczenie choroby podstawowej, jaką jest cukrzyca, można spowolnić jej postęp. 

Nefropatia cukrzycowa – zapobieganie

Cukrzycowa choroba nerek jest poważnym powikłaniem cukrzycy, które może prowadzić do niewydolności nerek. Wczesne rozpoznanie nefropatii i wdrożenie właściwego leczenia pozwala na zahamowanie postępu choroby i uniknięcie konieczności dializy lub przeszczepienia nerek. 

Profilaktyka nefropatii cukrzycowej opiera się na właściwej diagnostyce cukrzycy, regulacji poziomu glukozy we krwi, leczeniu nadciśnienia tętniczego, zmniejszeniu ilości białka w moczu oraz utrzymywaniu poziomu lipidów w zakresie norm. W zależności od stadium zaawansowania choroby wykorzystuje się leczenie farmakologiczne, najczęściej lekami stosowanymi w leczeniu nadciśnienia tętniczego – inhibitorami konwertazy angiotensyny lub antagonistami receptora angiotensyny, które hamują rozwój nefropatii cukrzycowej już na jej początkowym etapie. 

W zapobieganiu cukrzycowej chorobie nerek kluczowa jest zmiana nawyków żywieniowych i zwiększenie aktywności fizycznej. Dieta powinna opierać się na ograniczeniu spożycia białka (zawartego między innymi w czerwonym mięsie, nabiale i jajkach) i zmniejszeniu podaży sodu (który jest składnikiem soli kuchennej), a także cukrów prostych i żywności wysokoprzetworzej. Ważne jest również unikanie palenia papierosów i nadużywania alkoholu. Właściwa dieta pozwala nie tylko na zahamowanie rozwoju nefropatii cukrzycowej, ale również samej cukrzycy i jej powikłań, dlatego do diety warto włączyć owoce i warzywa, a także produkty bogate w witaminy i składniki mineralne. 

Osoby ze zdiagnozowaną cukrzycą typu 1 i 2 powinny regularnie badać poziom cukru we krwi i w razie wysokiego stężenia glukozy zadbać o jej regulację. Kluczowe jest również utrzymywanie prawidłowej masy ciała, ponieważ zarówno nadwaga, jak i otyłość, wpływają niekorzystnie na pracę nerek i zwiększają ryzyko rozwoju nefropatii cukrzycowej. Rutynowe badania kontrolne, zwłaszcza albuminy w moczu oraz kreatyniny w surowicy krwi, pozwalają na wczesne rozpoznanie zaburzeń w układzie wydalniczym i wdrożenie właściwych działań ukierunkowanych na zahamowanie postępu cukrzycowej choroby nerek.