Ból przy oddawaniu moczu: co oznacza, jak leczyć i zapobiegać?

Ból przy oddawaniu moczu u mężczyzn

W przypadku mężczyzn do najczęstszych przyczyn bólu przy oddawaniu moczu należą zapalenia dróg moczowych. Procesem chorobowym zajęty jest na ogół dolny odcinek układu moczowego utworzony przez cewkę moczową i pęcherz moczowy. Zapalenie cewki moczowej i zapalenie pęcherza moczowego zazwyczaj mają podłoże infekcyjne i są wynikiem zasiedlenia przez bakterie. W prawidłowych warunkach pęcherz i cewka (z wyjątkiem jej końcowej części) są jałowe, czyli pozbawione flory bakteryjnej. Do zainfekowania dolnych dróg moczowych u mężczyzn może dojść wskutek przeniesienia bakterii bytujących w przewodzie pokarmowym, przede wszystkim patogenów z gatunku Escherichia coli.

Przy zapaleniu cewki moczowej typowe jest występowanie objawów dyzurycznych takich jak naglące parcie na mocz, zwiększenie częstotliwości mikcji oraz wielokrotne wybudzanie się w nocy w celu oddania moczu. W przypadku zapalenia pęcherza moczowego dodatkowo często występuje tkliwość okolicy nadłonowej. Szczególny niepokój powinno wzbudzić wystąpienie gorączki, nudności, bólu w okolicy lędźwiowej lub krwiste zabarwienie moczu. Te objawy mogą wskazywać na rozprzestrzenienie się infekcji do górnego odcinka dróg moczowych i wymagają pilnej konsultacji lekarskiej.

Inną przyczyną bólu podczas oddawania moczu są u mężczyzn choroby przenoszone drogą płciową. Zakażenie bakteriami takimi jak dwoinka rzeżączki i Chlamydia trachomatis powoduje ostre zapalenie cewki moczowej. Infekcja rozwija się w krótkim czasie po kontakcie płciowym z osobą zarażoną — 2-5 dni w przypadku rzeżączki, a 10-12 dni w przypadku Chlamydii.

Charakterystycznym objawem obserwowanym u mężczyzn z rzeżączkowym lub chlamydiowym zapaleniem cewki moczowej jest obecność śluzowo-ropnej wydzieliny. Oprócz tego występują oczywiście typowe objawy dyzuryczne, czyli ból w trakcie oddawania moczu i pieczenie cewki moczowej. Mogą pojawić się również bolesne wzwody, obrzęk i zaczerwienienie zewnętrznego ujścia cewki moczowej oraz ból odbytnicy w przypadku zajęcia tylnego odcinka cewki moczowej.

Nieleczone rzeżączka i chlamydioza mogą powodować groźne powikłania. Należą do nich między innymi:

• zapalenie najądrzy,
• zapalenie gruczołu krokowego,
• zapalenie pęcherzyków nasiennych,
• zapalenie jąder,
• odczynowe zapalenia stawów,
• trwałe zwężenie cewki moczowej.

Ból przy oddawaniu moczu u kobiet

U kobiet ból przy oddawaniu moczu występuje kilkukrotnie częściej niż u mężczyzn. Ze względu na krótszą cewkę moczową panie są szczególnie podatne na infekcje dróg moczowych. Również zakażenia przenoszone drogą kontaktów płciowych w większym odsetku przypadków mają u nich przebieg objawowy. Wyjątkowym okresem sprzyjającym występowaniu bólu podczas oddawania moczu jest ciąża i połóg.

Ból przy oddawaniu moczu po stosunku

Odczuwanie bólu podczas mikcji po odbytym stosunku płciowym jest dla wielu kobiet bardzo wstydliwą dolegliwością. W przypadku problemów tej natury istnieje wiele potencjalnych przyczyn, które należy wziąć pod uwagę. Bolesna mikcja po stosunku nie zawsze oznacza infekcję. Czasami może być wynikiem podrażnienia okolicy sromu i pochwy, które na ogół ma charakter krótkotrwały i ustępuje samoistnie bez jakiekolwiek leczenia. Jeśli jednak takie objawy mają charakter nawracający, zasadna może być konsultacja z ginekologiem lub fizjoterapeutą uroginekologicznym.

Jeśli ból nie pojawia się od razu, tylko kilka dni po odbytym stosunku, może być oznaką rozwijającego się zakażenia. Diagnostyka różnicowa musi w tym przypadku uwzględniać choroby wywołane przez bakterie przenoszone drogą płciową. Zakażenie dwoinką rzeżączki przebiega u kobiet najczęściej jako zapalenie szyjki macicy i kanału szyjki macicy, choć zajęta może być również cewka moczowa i pochwa. Okres wylęgania się bakterii wynosi 7-14 dni. Do dodatkowych objawów zalicza się obfite ropne upławy, podrażnienie sromu oraz pieczenie cewki moczowej. Nieleczona rzeżączka grozi między innymi zapaleniem miednicy mniejszej oraz uogólnieniem reakcji zapalnej na bardziej odległe narządy.

Drogą kontaktów płciowych kobieta może zakazić się także bakteriami z rodzaju Chlamydia. Ten patogen atakuje w szczególności kobiety do 25. roku życia i przysparza dużych problemów diagnostycznych. Inną przyczyną bólu w czasie oddawania moczu u pań aktywnych seksualnie jest rzęsistkowica, czyli choroba powodowana przez pasożyta z rodzaju Trichomonas vaginalis. Co ważne, tym pierwotniakiem można zakazić się również drogą pośrednią, czyli poprzez używanie wspólnych ręczników czy gąbek kąpielowych.

Ze względu na anatomiczną bliskość układu moczowego przyczynę dolegliwości bólowych przy oddawaniu moczu może stanowić także bakteryjna waginoza. Jest to dość powszechna przypadłość polegająca na zaburzeniu równowagi flory bakteryjnej w pochwie. Prawidłowo pochwa powinna być zasiedlana przez pałeczki kwasu mlekowego odpowiedzialne za utrzymanie prawidłowego pH. W sytuacji, gdy zostaną one zdominowane przez patogenne drobnoustroje (np. Gardnerella vaginalis, Mycoplasma genitalium, Ureaplasma urealyticum), w pochwie rozwija się stan zapalny, który często objawia się w postaci objawów dyzurycznych. Drogą przeniesienia tych patogenów do pochwy mogą być kontakty płciowe bez zabezpieczenia.

Ból przy oddawaniu moczu w ciąży

U kobiet ciężarnych ból przy oddawaniu moczu jest częstym problemem, u podstaw którego może leżeć infekcja bakteryjna dróg moczowych. Warto zdawać sobie sprawę, że w ciąży organizm kobiety podlega intensywnym zmianom, które mają na celu zapewnienie optymalnych warunków do rozwoju dziecka. W drogach moczowych dochodzi wówczas do poszerzenia moczowodów i miedniczek nerkowych. Są to warunki sprzyjające zastojowi moczu i gromadzeniu się bakterii, które najczęściej przemieszczają się z okolicy zewnętrznego ujścia cewki moczowej drogą wstępującą w kierunku nerek. Oprócz tego mamy do czynienia z uciskiem powiększającej się macicy i naczyń jajnikowych na moczowody i pęcherz moczowy, a także zmianami hormonalnymi.

Takie warunki sprzyjają zapaleniu pęcherza moczowego i cewki moczowej. Poza bólem dla tych chorób bardzo charakterystyczne są uczucie pieczenia i potrzeba częstszego oddawania moczu. Znacznie groźniejszym schorzeniem jest odmiedniczkowe zapalenie nerek, które stanowi jedną z najczęstszych niepołożniczych przyczyn hospitalizacji u kobiet ciężarnych. Alarmujące objawy tej infekcji obejmują krwiomocz, kłujący ból w okolicy lędźwiowej i gorączkę. Patogeny najczęściej atakujące drogi moczowe w trakcie ciąży to Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, Proteus mirabilis i paciorkowce z grupy B.

Zajęcie dróg moczowych przez bakterie nie zawsze będzie dawało objawy. Bezobjawowy bakteriomocz to sytuacja, w której bakterie są wykrywane w znamiennym manie w moczu osoby niewykazującej objawów infekcji. W ciąży częstość występowania bezobjawowej bakteriurii jest większa. Z tego względu duże znaczenie odgrywa regularne badanie ogólne moczu. Wykrycie bakterii w moczu u kobiety ciężarnej wymaga wdrożenia leczenia bez względu na występowanie objawów.

Bakterią budzącą szczególny niepokój jest Streptococcus agalactiae (GBS). Wykrycie tego drobnoustroju zobowiązuje lekarza do podjęcia leczenia ze względu na podwyższone ryzyko porodu przedwczesnego, przedwczesnego pęknięcia błon płodowych i powikłań u noworodka.

Ból przy oddawaniu moczu po cesarskim cięciu

Poród drogą cesarskiego cięcia to z wielu względów duże wyzwanie dla organizmu. Jedną z częstszych skarg zgłaszanych przez kobiety po przebytej operacji jest ból przy oddawaniu moczu oraz potrzeba częstego oddawania moczu. Przyczyną takiego stanu rzeczy może być podrażnienie ściany pęcherza podczas samego zabiegu, cewnikowanie dróg moczowych lub działanie środków znieczulających. Pęcherz znajduje się tuż poniżej miejsca, gdzie najczęściej wykonuje się nacięcie. Pamiętajmy też, że przez dużą część ciąży pęcherz był intensywnie uciskany przez powiększającą się macicę, co również wywierało wpływ na jego napięcie.

Przyczyny bólu w czasie oddawania moczu w okresie połogu można oczywiście upatrywać również w infekcjach okołooperacyjnych przebiegających z zajęciem dróg moczowych, choć u kobiet rodzących drogą cesarskiego cięcia jest wdrażana antybiotykoterapia profilaktyczna.

Ryzyko wystąpienia powikłania w postaci uszkodzenia pęcherza w trakcie zabiegu zależy przede wszystkim od doświadczenia operatora i wcześniejszych operacji u rodzącej. Do niepokojących objawów mogących sugerować uraz pęcherza moczowego należą ból brzucha, krwiomocz i nawracające infekcje bakteryjne.

Ból podczas oddawania moczu u dzieci

Niestety ból przy oddawaniu moczu jest problemem, który nie omija młodych pacjentów. Dolegliwości z zakresu układu moczowego są jedną z częstszych przyczyn zgłaszania się do lekarza rodzinnego i na oddziały pediatryczne, w szczególności w najmłodszych grupach wiekowych. Występowanie bólu przy oddawaniu moczu na ogół wskazuje na rozwój zakażenia układu moczowego. Czynniki etiologiczne oraz przebieg schorzenia są różne w zależności od wieku.

W przypadku dzieci do 3. roku życia określenie źródła bólu jest często bardzo problematyczne, ponieważ maluchy nie są w stanie jasno tego zakomunikować. Infekcje przebiegają w sposób niespecyficzny, przyjmując podobny przebieg w przypadku procesów chorobowych toczących się w różnych układach. Często występuje gorączka, dlatego każdy taki przypadek jest traktowany jak odmiedniczkowe zapalenie nerek do momentu wykluczenia tego rozpoznania.

Inaczej wygląda to w przypadku dzieci starszych, które zazwyczaj są w stanie jasno określić, co je boli. Oprócz zgłaszanych przez dziecko dolegliwości bólowych podczas mikcji, stany zapalne dróg moczowych mogą objawiać się częstszym oddawaniem moczu i bólami podbrzusza. Wśród pacjentów pediatrycznych zakażenia układu moczowego częściej występują u chłopców, ponieważ dzieciństwo jest okresem ujawniania się nieprawidłowości anatomicznych układu moczowego. O ich występowaniu może świadczyć na przykład ból prącia. W grupie ryzyka znajdują się także dzieci po zakończonej niedawno antybiotykoterapii lub cewnikowaniu dróg moczowych.

Ból podczas oddawania moczu po radioterapii

Radioterapia jest jedną z głównych metod leczenia nowotworów, która u wielu chorych przynosi bardzo dobre efekty. Nie jest jednak pozbawiona wad, spośród których główną jest uszkadzanie zarówno guzów nowotworowych, jak i otaczających je zdrowych tkanek.

Takim procesem często objęty jest właśnie układ moczowy, a ból przy oddawaniu moczu jest częstym powikłaniem u pacjentów poddawanych radioterapii. Napromienianie może prowadzić do takich komplikacji jak krwotoczne zapalenie pęcherza moczowego, zwężenie moczowodu lub cewki i tworzenie przetok.

Ból pęcherza moczowego przy oddawaniu moczu — jak leczyć, jakie badania wykonać?

Diagnostyka bólu przy oddawaniu moczu obejmuje szczegółowy wywiad, badanie fizykalne oraz badania dodatkowe. Zasadniczo przy bolesnym oddawaniu moczu należy w pierwszej kolejności wykonać badanie ogólne moczu. W obrazie mikroskopowym, odchylenia charakterystyczne dla infekcji, to podwyższony poziom leukocytów i obecność bakterii, niekiedy z towarzyszącą obecnością krwi. Standardowo wykonuje się również badanie krwi z morfologią i określeniem poziomu OB lub CRP, które mogą okazać się pomocne w potwierdzeniu, że w organizmie występuje stan zapalny.

Posiew moczu umożliwia identyfikację konkretnego drobnoustroju poprzez jego hodowlę w laboratorium mikrobiologicznym. Nie zawsze jest jednak wykonywany rutynowo. Na przykład większość niepowikłanych pozaszpitalnych zapaleń pęcherza moczowego u kobiet powoduje Escherichia coli, dlatego lekarz może włączyć antybiotykoterapię empiryczną na podstawie ogólnej wiedzy z zakresu mikrobiologii. Uważa się, że we wszystkich innych przypadkach, w tym podczas każdego zakażenia dróg moczowych u mężczyzn, konieczne jest wykonanie posiewu moczu. Taką procedurę może zlecić na przykład lekarz rodzinny.

W przypadku bakterii wewnątrzkomórkowych (np. Chlamydia) posiew moczu nie będzie pomocny, konieczne są badania immunologiczne lub molekularne (RT-PCR). Z kolei, jeśli podejrzewamy, że przyczyną dolegliwości może być kamica nerkowa, warto wybrać się na badanie USG.

Jeśli chodzi o leczenie, poza postępowaniem farmakologicznym należy przestrzegać kilku ogólnych zaleceń. Bardzo dużą rolę odgrywa odpowiednie nawodnienie oraz odpoczynek. Osoby z nasilonymi dolegliwościami powinny przyjąć leki przeciwbólowe lub przeciwgorączkowe.

Leczenie swoiste obejmuje antybiotykoterapię. W infekcjach niepowikłanych najczęściej stosuje się furazydynę, kotrimoksazol, trimetoprim lub fosfomycynę, rzadziej amoksycylinę lub amoksycylinę z kwasem klawulanowym. Dużą skutecznością odznaczają się fluorochinolony, ale zarezerwowane są raczej dla przypadków odmiedniczkowego zapalenia nerek. Bakterie atakujące drogi moczowe coraz częściej uodparniają się na standardowe leczenie. Za pomocą posiewu moczu można określić wrażliwość konkretnego szczepu, co jest niezbędne do wdrożenia odpowiedniego leczenia.

Jakie leki na ból przy oddawaniu moczu?

Aby złagodzić ból przy oddawaniu moczu, warto sięgnąć po popularne leki bez recepty, takie jak paracetamol (Apap, Paracetamol Hasco, Paracetamol Aurovitas), ibuprofen (Ibuprom, Ibum, MIG, Nurofen) czy metamizol (Pyralgin, Pyralgina, MaxAlgina).

W przypadku bólu wywołanego przez kamicę nerkową szczególnie pomocne mogą być leki rozkurczowe z drotaweryną (No-Spa) lub hioscyną (Buscopan, Scopolan, Scopolan Compositum).

Zwalczenie infekcji i uśmierzenie towarzyszącego jej bólu jest możliwe również dzięki lekowi przeciwbakteryjnemu bez recepty (furazydyna - neoFuragina, Furaginum Hasco, uroFuraginum) i preparatom pochodzenia roślinnego (Urosept, Żuravit, Canephron).

Ból przy oddawaniu moczu — profilaktyka

Eksperci zwracają uwagę na kilka ważnych nawyków, które mogą uchronić nas przed wystąpieniem bólu przy oddawaniu moczu. Należą do nich:

• częste mikcje (tzw. wyprzedzające, czyli przed wystąpieniem silnego parcia na mocz);
• przyjmowanie odpowiedniej ilości płynów (optymalnie 3-4 litry na dobę);
• mikcja po stosunku płciowym;
• właściwa higiena osobista;
• unikanie noszenia obcisłej bielizny;
• zmiana sposobu antykoncepcji (unikanie środków plemnikobójczych);
• unikanie zaparć;
• przyjmowanie preparatów roślinnych, np. z żurawiną;
• doustna immunizacja w przypadku nawracających zakażeń (Uro-Vaxom).