Zapalenie płuc – objawy i leczenie: leczenie zapalenia płuc antybiotykami

Zapalenie płuc — co to za choroba? 

Zapalenie płuc to choroba zapalna przebiegająca z zajęciem obszaru pęcherzykowego dolnych dróg oddechowych. Można podzielić je na: pozaszpitalne zapalenie płuc (PZP), czyli zapalenie płuc, które wystąpiło u uprzednio zdrowego człowieka przebywającego w domu lub rozwinęło się przed upływem 48 godzin od początku hospitalizacji oraz na szpitalne zapalenie płuc (SZP), czyli zapalenie płuc, które wystąpiło po 48 godzin od przyjęcia do szpitala u pacjenta niezaintubowanego w chwili przyjęcia.

PZP i SZP ma nieco inne przyczyny i odmienne sposoby leczenia — w niniejszym artykule skupimy się na pozaszpitalnym zapaleniu płuc. Leczeniem zapalenia płuc zajmuje się zwykle: lekarz rodzinny, pulmunolog lub internista. 

Objawy zapalenia płuc

Zapalenie płuc wiąże się z występowaniem objawów oddechowych i infekcyjnych takich jak:

• kaszel, niekiedy wykrztuszanie ropnej plwociny;
• ból w klatce piersiowej;
• przyspieszenie oddechu;
• gorączka > 38°C;
• wciąganie międzyżebrzy; 
• bóle mięśniowe;
• duszność. 

Warto pamiętać, że objawy kliniczne w chorobach układu oddechowego bywają mało specyficzne, dlatego zapalenie płuc i oskrzeli może być mylone m.in. z: grypą, Covid-19, niewydolnością serca, a nawet zatorowością płucną. Dlatego, żeby zmniejszyć ryzyko pomyłki, należy jak najszybciej udać się do lekarza.

Rozpoznanie zapalenia płuc

Lekarz stawia diagnozę na podstawie wywiadu zebranego z pacjentem, badania fizykalnego, a czasem także badań obrazowych – najcześciej wykonuje się zdjęcie RTG klatki piersiowej, które u chorych uwidacznia typowe zacienienie części miąższu płuc, którego nie da się wytłumaczyć inną przyczyną. W badaniach laboratoryjnych zazwyczaj stwierdza się zwiększenie liczby białych krwinek (z przeważającą ilością neutrofili) oraz zwiększone stężenie CRP.

Czasami zleca się również posiew plwociny, którego wartość może być ograniczona, ponieważ nawet z plwociny osób zdrowych można wyhodować wiele bakterii, które powodują zapalenie płuc. Badanie wykonuje się najczęściej u chorych przyjętych do szpitala.

Przyczyny zapalenia płuc a leczenie 

Omówienie przyczyn zapalenia płuc jest niezwykle istotne w kontekście stosowania leczenia, ponieważ to od tego, jaki patogen wywołał chorobę, zależy, czy określony antybiotyk okazał się skuteczny. 

U dorosłych za pozaszpitalne zapalenie płuc, odpowiadają najczęściej bakterie: Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, lub Mycoplasma pneumoniae.

Warto zaznaczyć, że oddzielną kategorię stanowi zapalenie płuc o atypowej etiologii (tzw. atypowe zapalenie płuc), czyli zapalenie płuc, które jest wywołane przez atypowy (nietypowy) drobnoustrój: Mycoplasma pneumoniae, Chlamydophila pneumoniae,  Chlamydia psittaci, Coxiella burnetii, Legionella pneumophila i może wystąpić zarówno w postaci pozaszpitalnego, jak i szpitalnego zapalenia płuc. 

Wirusy dróg oddechowych (wirus grypy, paragrypy, koronawirusy, adenowirusy itp.) odpowiadają za ok. 30% przypadków PZP.  

Leczenie zapalenia płuc 

Ze względu na to, że aż w 60 przypadkach na 100 pozaszpitalnego zapalenia płuc nie udaje się ustalić czynnika, który doprowadził do zakażenia dolnych dróg oddechowych, stosuje się tzw. leczenie empiryczne, polegające na zastosowaniu leku o jak największej skuteczności wobec najbardziej prawdopodobnego patogenu. Jeśli stan kliniczny pacjenta jest ciężki, np. jest: splątany, ma przyspieszony oddech, ma obniżone ciśnienie skurczowe lub rozkurczowe, lekarz może podjąć decyzję o skierowaniu chorego do szpitala. 

Leczenie pozaszpitalnego zapalenia płuc  

Ogólne zalecenia w przypadkach pozaszpitalnych zapaleń płuc mówią o: 

• niepaleniu tytoniu;
• odpoczynku;
• piciu dużej ilości płynów;
• stosowaniu paracetamolu lub niesteroidowych leków przeciwzapalnych do zwalczania gorączki i uśmierzania ew. bólu opłucnowego.
• konieczności włączenia tlenoterapii, gdy wysycenie krwi tlenem wynosi ok. 94–98%, a u chorych na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc 88–92%.

Antybiotyki na zapalenie płuc 

W leczeniu zapaleniu płuc stosuje się antybiotyki należące do różnych grup. Jeżeli przyczyną zakażenia jest:

• nieznany drobnoustrój – podaje się amoksycylinę (Augumentin, Duomox, Amotaks);
• Streptococcus pneumoniae – poza amoksycyliną można wykorzystać także penicylinę benzylową (Penicillinum Crystallisatum TZF);
• Mycoplasma pneumoniae lub Chlamydophila pneumoniae – pacjentów leczy się z wykorzystaniem makrolidów (Klacid, Erythromycinum TZF, Sumamed);
• Legionella pneumophila – zakażenie tym drobnoustrojem leczy się fluorochinolami (Levalox, Ciprinol, Levoxa);  
• Haemophilus influenzae – bakterie eliminuje się amoksycyliną, ampicyliną (Ampicillin) lub amoksycyliną z kwasem klawulanowym (Amoksiklav); 
• Klebsiella pneumoniae i inne Gram-ujemne pałeczki jelitowe (E. coli, Proteus spp.) – zwalcza się cefuroksymem (Zamur), cefotaksymem (Biotaksym), albo ceftriaksonem (Biotrakson);
• Staphylococcus aureus – inaczej leczy się szczepy wrażliwe na metycylinę (kloksacyliną – Syntarpen) a inaczej oporne na metycylinę (wankomycyną – Edicin, Vancomycin-MIP). 

Jak należy przyjmować antybiotyki na zapalenie płuc? 

Antybiotyki to potężna broń przeciwko bakteriom, ale tylko wtedy, gdy są zażywane według wskazań. Przyjmowanie ich zgodnie z zaleceniami lekarza to nie fanaberia, lecz konieczność: od tego zależy skuteczność leczenia.

Zbyt wczesne odstawienie leku może sprawić, że infekcja powróci ze zdwojoną siłą, a przyjmowanie antybiotyków „na własną rękę” prowadzi do narastania oporności bakterii. Co to znaczy, że bakteria wykazuje oporność na antybiotyki? To cecha części szczepów, która sprawia, że antybiotyki nie są w stanie wyeliminować ich z organizmu. Dlatego warto zapytać lekarza o zasady stosowania antybiotyków i nie przerywać kuracji przed czasem, nawet jeśli poczujemy się lepiej. 

Jak długo powinna trwać antybiotykoterapia?

Według rekomendacji Narodowego Programu Ochrony Antybiotyków czas leczenia niepowikłanego PZP o lekkim i umiarkowanie ciężkim przebiegu powinien wynosić ok. 7 dni lub ok. 3 dni od stabilizacji stanu klinicznego pacjenta. Czas leczenia powinien ulec wydłużeniu w przypadku zakażeń powikłanych oraz gdy  PZP jest wywołane przez: L. pneumophila, gronkowca,  P. aeruginosa,  A. baumannii lub Gram-ujemne pałeczki jelitowe.

FAQ