Zwyrodnienie stawu kolanowego: objawy, diagnostyka i terapia

Co to jest zwyrodnienie stawu kolanowego?

Zwyrodnienie stawów kolanowych, zwane także gonartrozą, to przewlekłe, postępujące schorzenie objawiające się przede wszystkim dolegliwościami bólowymi ze strony zajętych stawów. Jest to jedna z najczęstszych i najbardziej dokuczliwych chorób zwyrodnieniowych. Szacuje się, że jej objawy występują u ok. 15% kobiet i 10% mężczyzn w wieku po 60 roku życia, jednak w praktyce ten odsetek może być zdecydowanie większy. U osób młodszych występuje rzadziej, jednak mimo to, warto pamiętać, że nie jest to choroba dotycząca wyłącznie osób w wieku podeszłym. To bardzo ważne, ponieważ szybkie rozpoznanie gonartrozy i włączenie leczenia zwiększa szansę na spowolnienie jej postępu, zniwelowanie objawów oraz zachowanie jak największej sprawności i komfortu pacjenta.

Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego powstaje w wyniku degeneracji chrząstki stawowej na skutek np. urazu lub nieprawidłowego stylu życia. Głównym zadaniem chrząstki jest ochrona powierzchni kości, co umożliwia zachowanie prawidłowej ruchomości i funkcjonalności stawu. Podczas rozwoju choroby dochodzi do odsłonięcia powierzchni kości tworzących staw kolanowy, co powoduje ich wzajemne tarcie, a w efekcie uszkodzenia, stan zapalny, ból i ograniczenie sprawności.

Gonatroza może być powikłaniem niektórych wad anatomiczny układu kostnego, genetycznych, a także przebytych urazów i kontuzji. Warto zwrócić też uwagę na powszechne problemy, jakimi są koślawość i szpotawość kolan, polegające na ich nieprawidłowym i niefizjologicznym ułożeniu względem osi. Prowadzą one do nierównomiernego obciążenia stawów i mięśni, zaburzonego wzorca chodu, co z czasem może powodować rozwój zmian o charakterze zwyrodnieniowym.

Istnieją również pewne czynniki środowiskowe, które zwiększają ryzyko choroby zwyrodnieniowej stawów kolanowych. Jest to m.in. siedzący tryb życia i brak regularnej, umiarkowanej aktywności fizycznej. Z drugiej strony zbyt częsty i zbyt intensywny wysiłek, nieprawidłowa technika często wykonywanych ćwiczeń oraz treningi siłowe z bardzo dużym obciążeniem, również mogą doprowadzić do przeciążenia stawów kolanowych. Na ryzyko wystąpienia gonartrozy narażone są też osoby zawodowo trenujące tenis lub bieganie.

Choroba zwyrodnieniowa stawów może być związana również z nadwagą i otyłością. Szacuje się, że u nawet 65% osób z obustronnym zwyrodnieniem stawów kolanowych występuje nadmierna masa ciała. Czynnikiem ryzyka choroby jest także nieprawidłowa, źle zbilansowana, niedoborowa w witaminy i składniki mineralne dieta. Warto pamiętać, że wymienione problemy mogą powodować również problemy w obrębie innych stawów m.in. zwyrodnienia łąkotki, zwyrodnienie stawu skokowego oraz zwyrodnienie stawu biodrowego. 

Zwyrodnienie kolana – objawy

Pierwszym i głównym objawem zwyrodnienia stawów kolanowych są dolegliwości bólowe. Na początku pojawiają się podczas wysiłku fizycznego, wstawania z krzesła, czy łóżka lub w trakcie wchodzenia i schodzenia ze schodów. Z czasem, kiedy choroba dalej się rozwija, bóle zwyrodnieniowe stawów mogą pojawić się również w stanie w spoczynku i stawać się coraz bardziej intensywne. Dodatkowo mogą pojawić się wyraźnie słyszalne trzeszczenia i przeskakiwania w stawie, ograniczenie ruchomości, uczucie sztywności, a także obrzęk. Zwykle świadczą one już o bardzo zaawansowanych zmianach zwyrodnieniowych.

Zwyrodnienie kolana – leczenie 

W przypadku choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego bardzo ważne jest odpowiednio szybkie wdrożenie leczenia, które, choć nie doprowadzi do całkowitego zahamowania choroby i cofnięcia zmian zwyrodnieniowych, znacząco spowolni proces degradacji chrząstki stawowej. Dodatkowo przyczyni się do zmniejszenia dolegliwości, a tym samym poprawy ogólnego, codziennego funkcjonowania. Powinno ono odbywać się pod okiem lekarza ortopedy oraz fizjoterapeuty. 

Aby zdiagnozować zwyrodnienie stawu kolanowego, lekarz przeprowadza szczegółowy wywiad, badanie oceniające zakres ruchomości stawu i siłę mięśniową, a także kieruje na badania obrazowe. Najczęściej jest to RTG. Jeśli wyniki wskażą na obecność zmian zwyrodnieniowych, na ogół wprowadzana jest farmakoterapia oraz fizjoterapia obejmująca zarówno indywidualnie dobrane ćwiczenia, jak również zabiegi (np. krioterapia, laseroterapia, wykorzystanie pola magnetycznego lub fali uderzeniowej). W zaawansowanych przypadkach niektórzy pacjenci mogą zostać skierowani na zabieg operacyjny endoprotezoplastyki, polegającej na wszczepieniu protez, które zastępują uszkodzone fragmenty stawy. 

Zwyrodnienie stawu kolanowego – leczenie domowe

Niestety nie istnieją skuteczne, naturalne, domowe sposoby, których wprowadzenie przyczyniłoby się do całkowitego wyzdrowienia. Warto jednak zwrócić uwagę na kwestie takie jak unikanie przeciążenia kolana, utrzymywanie prawidłowej pozycji oraz zdrowa dieta.

Ulgę w dolegliwościach może przynieść zastosowanie np. opasek na kolano, ortez, lasek lub kul ortopedycznych, które odciążają zajęte chorobą stawy kolanowe. Powinny być one dobrane indywidualnie pod okiem lekarza lub rehabilitanta. Dodatkowo warto unikać dźwigania ciężkich przedmiotów, zakupów oraz pozycji przeciążających kolana takich jak długotrwałe kucanie. W związku z pojawiającym się dolegliwościami chorzy mają tendencję do przyjmowania różnych pozycji, które uśmierzają ból i wydają się wygodniejsze, jednak nie są fizjologiczne i mogą nasilać problem. Zwróć uwagę na to, aby nie wykrzywiać nadmiernie kolan, unikać ich przeprostów i nadmiernego zgięcia.

Warto wprowadzić też pewne zmiany w sposobie odżywiania. Odpowiednia podaż witaminy E, C i E może wspomóc leczenie farmakologiczne i fizjoterapeutyczne w spowalnianiu postępu choroby. Postaraj się, aby Twoja dieta była oparta o świeże warzywa i owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe, chudy nabiał, ryby, a także roślinne tłuszcze. Warto włączyć też suplementację witaminą D w indywidualnie dobranej dawce, zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej w tym temacie, przeczytaj artykuł „Artroza - dieta”.

Czy zwyrodnienie stawu kolanowego można wyleczyć?

Niestety choroba zwyrodnieniowa stawów kolanowych jest schorzeniem nieuleczalnym, a wszystkie stosowane terapeutyczne metody mają za zadanie zmniejszenie dolegliwości, spowolnienie tempa rozwoju zmian zwyrodnieniowych oraz poprawę codziennego funkcjonowania. Najczęściej stosowane leki, zwłaszcza niesteroidowe leki przeciwzapalne, mogą uśmierzać ból i zmniejszać stan zapalny. Rolą fizjoterapii jest natomiast przywrócenie prawidłowych zakresów ruchów, mobilności, sprawności i jak najlepszego codziennego funkcjonowania. Nie mają jednak zdolności do całkowitego zatrzymania i cofnięcia choroby.

Podsumowanie

Choroba zwyrodnieniowa stawów kolanowych to powszechny, przewlekły problem objawiający się głównie bólem kolan. Czynniki predysponujące do jej rozwoju obejmują zarówno kwestie genetyczne, jak i środowiskowe, zwłaszcza nadmierne obciążenie kolan, siedzący tryb życia oraz nadmierną masę ciała. Niestety jest to choroba nieuleczalna, dostępne są jednak metody spowalniające jej postęp i zmniejszające dolegliwości. Polegają głównie na odciążaniu chorych stawów kolanowych, przyjmowaniu leków przeciwbólowych oraz przeciwzapalnych, a także regularnej rehabilitacji.