Dieta na stawy: co jeść w chorobie zwyrodnieniowej stawów?

Czym jest choroba zwyrodnieniowa stawów?

Z pewnością słyszałeś o chorobie zwyrodnieniowej stawów — nic dziwnego, jest w końcu najczęstszą chorobą układu ruchu. Artroza, bo tak właśnie brzmi jej alternatywna nazwa, wiąże się z nadmiernym nieprawidłowym właściwościami chrząstki stawowej, zaburzeniami w jej budowie — bywa także konsekwencją długotrwałej ciężkiej pracy fizycznej (przeciążenie stawów).

Przyczyny zwyrodnienia stawów są złożone i obejmują zarówno czynniki genetyczne, jak i mechaniczne uszkodzenia chrząstki stawowej. Ryzyko zachorowania jest większe u osób:

• starszych — z czasem kondycja stawów ulega pogorszeniu (spada ich elastyczność), co może prowadzić do bólu stawów, sztywności i ograniczenia ruchomości;

• narażonych na działanie niektórych czynników mechanicznych, takich jak: urazy, siedzący tryb życia, osłabienie mięśni okołostawowych, sport wyczynowy w przeszłości;

• z konkretnymi mutacjami genetycznymi, np. mutacją genu COL2A1, która powoduje zaburzenie struktury kolagenu typu II — podstawowego składnika budulcowego macierzy chrząstki stawowej;

• z nadmierną masą ciała, niedbających o prawidłowe odżywianie.

Warto zaznaczyć, że choroba zwyrodnieniowa stawów nie jest tym samym co reumatoidalne zapalenie stawów, ponieważ te jednostki bywają ze sobą mylone.

Zwyrodnienie stawów — dlaczego jest niebezpieczne?

Artroza dotyka najczęściej stawów kolanowych i biodrowych, a jej progresja może znacznie utrudniać codzienne funkcjonowanie. Postęp choroby zwyrodnieniowej, zazwyczaj nie pozostaje niezauważony. Zwyrodnienie stawów odbija się negatywnie na jakości chrząstki stawowej, która odpowiada za amortyzowanie ruchów stawu i przesuwanie nim po powierzchni stawowej. Pacjenci dotknięci tą przypadłością, skarżą się na:

• sztywność stawów (przede wszystkim stawów kolanowych i stawów biodrowych);

• pojawianie się wyrośli kostnych i torbieli zwyrodnieniowych;

• stany zapalne i wysięki;

• trzeszczenia;

• ograniczenie ruchomości.

Niepokojące objawy powinny skłonić chorych do wizyty u lekarza, który pokieruje ich na badania obrazowe — głównie RTG, czasem rezonans magnetyczny, USG lub tomografię komputerową. Im później choroba zostanie zdiagnozowana, tym większa szansa, że zwyrodnienia okażą się na tyle znaczne, że konieczne będzie leczenie chirurgiczne.

Utrzymanie prawidłowej masy ciała a zdrowie stawów

Jak i w przypadku innych dolegliwości, utrzymanie prawidłowej masy ciała oraz regularna, umiarkowana aktywność fizyczna, są kluczowe dla zdrowia stawów. Zbyt duża masa ciała nie tylko nasila objawy takie jak ból stawów i sztywność stawów, ale także przyspiesza postęp choroby. Dodatkowe kilogramy są obciążeniem dla stawów. Im więcej ważysz, tym bardziej obciążone i uszkodzone stają się twoje stawy. Dodatkowo sama tkanka tłuszczowa produkuje czynniki zapalne, którymi atakowana jest chrząstka stawowa.

Według badań artretyzm występuje średnio dwa razy częściej u osób otyłych niż u osób o prawidłowej masie ciała.

Bycie otyłym zwiększa również szanse, że jeśli już masz zwyrodnienie w jednym stawie, to rozwinie się ono w innym miejscu. Utrata wagi zwolni postęp choroby i zmniejszy zapotrzebowanie na leki przeciwbólowe — warto pamiętać, że nawet niesteroidowe leki przeciwzapalne mają także pewne skutki uboczne.

Jaka dieta wspiera stawy?

Kondycja stawów zależy od diety i to w znacznym stopniu. Skoro już wiesz, że prawidłowa masa ciała i odpowiednio zbilansowana dieta mogą łagodzić objawy choroby, pozostaje odpowiedzieć sobie na pytanie: co oznacza zdrowa dieta w chorobie zwyrodnieniowej? Niektóre składniki odżywcze poprawiają ruchomość stawów, inne ułatwiają przyswajanie wapnia, jeszcze inne mają silne właściwości przeciwzapalne.

Jadłospis powinien być bogaty w:

• pełnoziarniste produkty zbożowe;

• kwasy z omega-3 (tłuszcze pochodzenia zwierzęcego, np. z tłustych ryb);

• owoce morza;

• pełnowartościowe białko, znajdujące się między innymi w chudym mięsie, twarogu, mleku, kefirze, jogurcie czy roślinach strączkowych.

Do organizmu należy dostarczyć także składniki mineralne:

• wapń,

• fosfor,

• selen,

• jod.

Oczywiście może zdarzyć się, że sama dieta nie wystarcza i w miarę postępu choroby zwyrodnieniowej stawów leczenie może wymagać stosowania leków przeciwbólowych, a nawet leczenia chirurgicznego, w celu zatrzymania zwyrodnienie stawów i poprawienia jakość życia pacjenta. Dlatego należy pozostawać pod stałą kontrolą specjalisty i słuchać jego zaleceń.

Aktywność fizyczna a choroba zwyrodnieniowa stawów

Wiele osób zmagających się z opisywaną przypadłością może obawiać się, że ćwiczenia pogorszą stan ich stawów. W rzeczywistości regularna, umiarkowana aktywność fizyczna może pomóc w redukcji bólu, poprawie ruchomości stawów oraz utrzymaniu prawidłowej masy ciała, co jest kluczowe w spowolnieniu postępu choroby.

Ćwiczenia na wzmocnienie stawów usprawniają mięśnie, co pomaga odciążyć uszkodzoną chrząstkę stawową, a także wspomagają krążenie krwi, co może przyspieszać regenerację i zmniejszać stany zapalne. Ważne jest jednak, aby program ćwiczeń był dostosowany do indywidualnych potrzeb i możliwości pacjenta, tak aby zapobiec przeciążeniu stawów. Warto konsultować się z fizjoterapeutą, który ułatwi znalezienie odpowiedniej formy aktywności, która przyniesie korzyści bez ryzyka pogorszenia stanu zdrowia.

Jak postępować w chorobach stawów ze zwyrodnieniami?

Oto kilka wskazówek, które mogą okazać się pomocne dla osób zastanawiających się, jak zadbać o zdrowe stawy.

• Odpowiednie nawodnienie organizmu wspomaga metabolizm i usprawnia krążenie krwi, dzięki czemu wszystkie komórki i tkanki są odpowiednio odżywione.

• Jeśli zdiagnozowano u ciebie artrozę, unikaj długotrwałego stania, noszenia ciężkich przedmiotów oraz wykonywania ruchów powodujących przeciążenie stawów.

• W aptekach dostępne są różne suplementy diety na odbudowę chrząstki stawowej. W ich składzie znajdują się zazwyczaj: kwas hialuronowy, kolagen, chondroityna, siarczan glukozaminy i chlorowodorek glukozaminy.

• Rozważ kinezyterapię, czyli leczenie ruchem. Zadaniem kinezyterapii jest maksymalne usunięcie niesprawności fizycznej.

• W leczeniu zwyrodnienia stawów istotne jest jak najmniejsze obciążenie stawów, dlatego czasami zaleca się korzystanie z lasek, kuli i chodzików. Zastosowanie w terapii znajdują się też urządzenia stabilizujące stawy i poprawiające oś kończyny (tzw. ortezy), wkładki korekcyjne do butów i odpowiednie obuwie zmniejszające obciążenie kręgosłupa oraz stawów kończyn dolnych.

• Unikaj niektórych sportów np.: biegania, podnoszenia ciężarów, czy sportów kontaktowych mogących skutkować urazami.

• Unieruchomienie — wskazane jest jedynie w przypadku znacznego zaostrzenia choroby z objawami zapalenia stawu.