Zwyrodnienie kręgosłupa: objawy, przyczyny i sposoby leczenia

Co to jest zwyrodnienie kręgosłupa?

Zwyrodnienie kręgosłupa to choroba o przewlekłym i postępującym charakterze, która negatywnie wpływa na sprawność, codzienne funkcjonowanie oraz ogólną jakość życia. Jest to najczęstsza przyczyna dolegliwości bólowych ze strony kręgosłupa. Polega na występowaniu zmian zwyrodnieniowych w obrębie tkanek budujących stawy. Pierwsze objawy najczęściej pojawiają się po 60 roku życia, jednak zdarza się, że procesy chorobowe rozpoczynają się nawet kilkadziesiąt lat wcześniej. Zwyrodnieniu kręgosłupa mogą towarzyszyć również inne bóle zwyrodnieniowe stawów np. zwyrodnienie stawu biodrowego. 

Zwyrodnienie kręgosłupa – przyczyny 

Zwyrodnienie stawów kręgosłupa może mieć postać pierwotną lub wtórną. Dotychczas nie ustalono jednoznacznej przyczyny pierwotnego zwyrodnienia kręgosłupa. Rolę w jego patogenezie odgrywają m.in. czynniki genetyczne oraz wiek. Wtórna choroba zwyrodnieniowa stawów kręgosłupa jest natomiast stanem wywołanym przez np. przebyty uraz, rozległy stan zapalny, chorobę ogólnoustrojową lub wrodzone wady budowy kręgosłupa. 
Na zwiększone ryzyko choroby może mieć wpływ również nadmierna masa ciała, siedzący tryb życia oraz aktywność fizyczna lub zawodowa związana z częstym, dużym obciążeniem kręgosłupa. Czynniki te wpływają na utratę elastyczności i stopniową degenerację tkanek chrzęstnych w obrębie kręgów i krążków międzystawowych. Z czasem dochodzi do zmniejszenia ruchomości stawów, rozwoju stanu zapalnego i powstawania okołostawowych zmian wytwórczych.

Zwyrodnienie kręgosłupa – objawy 

Głównym objawem zwyrodnienia kręgosłupa są dolegliwości bólowe. Częstotliwość ich występowania i stopień nasilenia są zależne od stopnia zaawansowania choroby. Na początku są to niewielkie bóle punktowe w obrębie jednego stawu kręgosłupa. Z czasem zmiany wytwórcze zaczynają uciskać na pobliskie nerwy, co powoduje silniejszy ból, który może promieniować do kończyn, klatki piersiowej, czy dolnych części brzucha. 
W przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów wyróżnia się 3 główne rodzaje bólu:

• Ból receptorowy związany z procesem degeneracji tkanek kręgosłupa oraz zwiększoną produkcją cytokin prozapalnych. Opisywany jest jako niespecyficzny, tępy, rozlany ból, któremu może towarzyszyć ograniczenie ruchomości, wzmożone napięcie mięśni kręgosłupa, tkliwość oraz zmiany fizjologicznej krzywizny. Najczęściej pojawia się w pozycji stojącej i nasila podczas przeprostu kręgosłupa. 
• Ból przewodowy spowodowany podrażnieniem lub uszkodzeniem nerwów. Ma przeszywający charakter, nasilający się podczas kaszlu i kichania. Może promieniować m.in. do potylicy, ramienia, żeber, czy kończyn. Towarzyszy mu również bolesność uciskowa. W przypadku wystąpienia bólów przewodowych konieczna jest jak najszybsza konsultacja neurologiczna i podjęcie leczenia. 
• Ból neuropatyczny jest następstwem uszkodzenia drogi czuciowej, jednak jego patofizjologia nie jest dokładanie poznana. Określany jest jako palący, piekący, rozdzierający. Może występować samoistnie lub pod wpływem bodźców mechanicznych lub termicznych i jest bardzo oporny na środki przeciwbólowe. Często obserwuje się go u pacjentów po urazach układu nerwowego oraz u których występują choroby ogólnoustrojowe np. cukrzyca, półpasiec, toczeń rumieniowaty. 

Oprócz dolegliwości bólowych, w przebiegu zwyrodnienia kręgosłupa można zaobserwować też sztywność mięśni i stawów, ograniczenie mobilności, a także trudności w wykonywaniu codziennych czynności. 

Jak leczyć zwyrodnienie kręgosłupa?

W leczeniu zwyrodnienia kręgosłupa wykorzystuje się zazwyczaj farmakoterapię oraz rehabilitację. Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne mają za zadanie przyniesienie ulgi w dolegliwościach oraz zmniejszenie stanu zapalnego, natomiast ćwiczenia i zabiegi fizjoterapeutyczne stosowane są w celu poprawy sprawności, mobilności i umożliwienia prawidłowego funkcjonowania. W zaawansowanych przypadkach można zastosować też specjalny sprzęt ortopedyczny odciążający kręgosłup.

Ćwiczenia na zwyrodnienie kręgosłupa

Ćwiczenia na zwyrodnienie kręgosłupa powinny być ukierunkowane przede wszystkim na poprawę mobilności i codziennego funkcjonowania. Niezalecane są ćwiczenia siłowe z dużym obciążeniem, takie jak dźwiganie ciężarów.  Preferowaną aktywnością jest natomiast pływanie, stretching, ćwiczenia z elementami jogi lub pilatesu, a czasem także nordic walking. Bardzo ważne jest, aby rodzaj aktywności i treningu skonsultować z fizjoterapeutą. To, jakie ćwiczenia będą bezpieczne i pomocne zależy bowiem od wielu czynników m.in. umiejscowienia zmian zwyrodnieniowych, stopnia ich nasilenia, rodzaju i intensywności bólu, ogólnej sprawności i mobilności. Nieprawidłowo dobrany trening może być dodatkowym obciążeniem dla kręgosłupa, dlatego bardzo ważne jest zasięgnięcie porady specjalisty. 

Podsumowanie

Zwyrodnienie kręgosłupa to powszechny problem wśród osób w podeszłym wieku i najczęstsza przyczyna dolegliwości bólowych kręgosłupa. Może mieć postać pierwotną lub wtórną, a czynnikami sprzyjającymi rozwojowi choroby jest m.in. siedzący tryb życia, przebyte urazy, a także długotrwałe narażenie kręgosłupa na nadmierne przeciążenia. Głównym objawem jest ból, którego rodzaj, intensywność i częstotliwość zależą od zaawansowania choroby i lokalizacji zmian zwyrodnieniowych. Postępowanie terapeutyczne polega najczęściej na farmakoterapii oraz rehabilitacji. Bardzo ważne jest, aby aktywność fizyczną i wykonywane ćwiczenia konsultować ze specjalistą, ponieważ źle dobrane i wykonywane mogą pogłębiać problem i dolegliwości.