Zastrzyki na odchudzanie na receptę: co warto wiedzieć?

Otyłość — epidemia XXI wieku

W dzisiejszych czasach nadwaga oraz otyłość stanowią jedno z najpoważniejszych zagrożeń cywilizacyjnych. Pomimo coraz większej wiedzy na temat konsekwencji zdrowotnych związanych
z nadmierną masą ciała oraz promocji zdrowego stylu życia, statystyki wskazują na coraz gorsze wyniki.

Otyłość można zdefiniować jako przewlekłą chorobę niezakaźną, której rozwój wynika z powodu zaburzeń bilansu energetycznego, czyli dostarczania do organizmu energii przez długi okres w postaci pożywienia, znacznie przekraczającej jego zapotrzebowanie.

Według WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) nadwaga i otyłość definiowane są jako nieprawidłowe lub nadmierne nagromadzenie tkanki tłuszczowej prowadzące do pogorszenia stanu zdrowia, odpowiednio powyżej 25% masy ciała u mężczyzn oraz powyżej 30% u kobiet.

Czynniki wpływające na rozwój otyłości

Ogromne znaczenie w rozwoju nadwagi ma siedzący tryb życia, brak aktywności fizycznej, popularność wysokoprzetworzonych i wysokokalorycznych produktów spożywczych oraz dieta bogata w tłuszcze.

Prawdopodobieństwo wystąpienia otyłości zwiększa się wraz z pogarszającym się stanem zdrowia, co dotyczy także zdrowia psychicznego. Tendencję do tycia obserwuje się również w przebiegu chorób układu hormonalnego, do których należą: niedoczynność tarczycy, zespół policystycznych jajników czy zespół Cushinga. Przyczyną nadmiernego przyrostu wagi może być również przyjmowanie niektórych leków tj. leki antydepresyjne, przeciwpadaczkowe oraz niektóre kortykosteroidy.

Wiele badań wskazuje, że to stres oraz nieumiejętność radzenia sobie z problemami jest jednym z głównych czynników powodujących nadmierną konsumpcję.

Cukrzyca a otyłość

Cukrzyca należy do chorób metabolicznych, która charakteryzuje się zwiększonym stężeniem glukozy we krwi, czyli hiperglikemią. Chorobę można podzielić na dwa typy, w zależności przyczyny nieprawidłowego poziomu glukozy. Cukrzyca typu 2 występuje zdecydowanie rzadziej, a jej przyczyną jest autoagresja typu komórkowego, która niszczy komórki beta trzustki. Sprawia to, że trzustka nie wydziela insuliny. W cukrzycy typu 2 wydzielanie insuliny jest na zbyt niskim poziomie. Ten typ choroby występuje najczęściej, bo u około 90-95% pacjentów.

<wyróżnienie-ramka> Badania oraz literatura wskazują, że nadwaga i otyłość powodują wzrost zapadalności na wiele chorób, w szczególności na cukrzycę typu 2. Dane pochodzące z baz NFZ wskazują, że w latach 2012-2017 stale rosła liczba osób cierpiących na cukrzycę (jej główną część stanowią pacjenci z cukrzycą typu 2).

Jeśli chodzi o związek pomiędzy cukrzycą a otyłością, należy wspomnieć, że jednym z najważniejszych czynników powodujących cukrzycę typu 2 jest otyłość.

Substancje czynne stosowane w leczeniu otyłości

Podstawą leczenia otyłości lub nadwagi jest zmiana nawyków żywieniowych oraz wprowadzenie codziennej aktywności fizycznej. Jednak w przypadku, gdy modyfikacja stylu życia nie daje spodziewanych efektów w okresie od 3 do 6 miesięcy, należy rozważyć włączenie farmakoterapii.

Substancje czynne pomagające w redukcji masy ciała — jak działają zastrzyki?

Obecnie w Europie, w postaci zastrzyków są stosowane jedynie cztery substancje. Wśród leków, które są stosowane w leczeniu cukrzycy, a przy tym nadwagi i otyłości można wymienić:

• liraglutyd,
• setmalanotyd,
• semaglutyd,
• tirzepatyd.

Warto zaznaczyć, że jedynie liraglutyd jest substancją oficjalnie zarejestrowaną do leczenia otyłości. Pozostałe leki mają potencjał do wykorzystania ich jedynie w tym celu, jednak aktualnie są zalecane do stosowania w cukrzycy typu 2.

Każdy z leków wywiera inny, zróżnicowany mechanizm działania. Korzystne działanie wynika ze stymulacji wydzielania insuliny oraz kontroli działania receptora leptyny. Dodatkowo zmniejszają one wydzielanie glukagonu.

Do efektów stosowania zastrzyków na odchudzanie należą między innymi:

• ograniczenie wchłaniania spożytych w diecie tłuszczów;
• obniżenie poziomu cholesterolu całkowitego i cholesterolu frakcji LDL;
• regulowanie apetytu;
• zmniejszenie uczucia głodu;
• zwiększenie uczucia sytości.

Najważniejszą korzyścią jest redukcja wagi ciała pacjentów.

Zastrzyki odchudzające w kontroli masy ciała

Na rynku jest dostępnych kilka preparatów, które stosowane są u pacjentów z cukrzycą, jednocześnie wspomagając utratę masy ciała u osób otyłych. Wszystkie z nich dostępne są wyłącznie na receptę. Leki, które są stosowane to:

• Mounjaro (tirzepatyd),
• Saxenda (liraglutyd),
• Ozempic (semaglutyd),
• Wegovy (semaglutyd),
• Imcivree (setmalanotyd).

Skuteczność zastrzyków na odchudzanie i możliwe skutki uboczne

Należy pamiętać, że metody farmakologiczne wspomagające utratę wagi są stosowane jednocześnie z metodami niefarmakologicznymi, czyli związane z odpowiednią dietą oraz regularną aktywnością fizyczną.

Czy pacjenci stosujący leki na odchudzanie tracą zbędne kilogramy?

Dostępne badania oraz artykuły przeglądowe wskazują na skuteczność preparatów z liraglutydem, naltreksonem i bupropionem oraz orlistatem w redukcji wagi. Naltrekson z bupropionem i orlistat są stosowane tylko w postaci tabletek.

Z badań jasno wynika, że najlepsze wyniki przynosi jednoczesne połączenie zdrowej diety wraz z regularną aktywnością fizyczną oraz farmakoterapią.

Pozostałe leki, które są stosowane w leczeniu cukrzycy typu II, są badane pod kątem wspomagania utraty masy ciała. Wyniki okazują się pozytywne, co wpływa na możliwość ich rejestracji pod kątem leczenia nadwagi w przyszłości.

Działania niepożądane po stosowaniu zastrzyków na odchudzanie

Podczas farmakoterapii należy liczyć się z występowaniem skutków ubocznych. W przypadku preparatów przeciwcukrzycowych najczęściej występującym działaniem niepożądanym jest hipoglikemia (zbyt niski poziom glukozy we krwi). Można spodziewać się także reakcji niepożądanych ze strony układu pokarmowego tj. wymioty, biegunka czy nudności.

Jak prawidłowo wykonać zastrzyk?

Prawidłowo wykonany zastrzyk jest istotny podczas przyjmowania leków w formie iniekcji. Przy każdym użyciu należy używać nowej igły, żeby zapobiec jej zakażeniu czy zanieczyszczeniu. Igłę wbija się prostopadle do skóry, w okolice ramienia, brzucha lub uda.

Po kilku tygodniach stosowania możliwe jest pojawienie się siniaków na skórze w miejscu wstrzyknięć. Jest to działanie niepożądane możliwe w przypadku zastrzyków.

Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na otyłość

Podstawa leczenia otyłości to zawsze odpowiednie żywienie i prozdrowotny styl życia. Farmakoterapia jest leczeniem wspomagającym, które należy wdrażać u chorych wtedy, gdy nie osiągają oczekiwanych rezultatów postępowania niefarmakologicznego, a redukcja masy ciała może przynieść istotne korzyści zdrowotne.

Farmakologiczne leczenie nadwagi może być — w połączeniu z dietą o odpowiednio zmniejszonej kaloryczności i ze zwiększonym wysiłkiem fizycznym — stosowane u osób, u których w wyniku postępowania dietetycznego i behawioralnego nie uzyskano istotnej redukcji masy ciała, o ile spełniają poniższe kryteria:

• dorośli z BMI ≥30 kg/m2;
• dorośli z BMI 27–29,9 kg/m2 i ≥1 z chorobami tj. cukrzyca, nadciśnienie tętnicze czy dyslipidemia;
• młodzież w wieku ≥12 lat, z masą ciała >60 kg i z otyłością.