Suchy kaszel u dziecka: co zrobić, gdy dziecko ma suchy kaszel?

Suchy kaszel u dziecka — co oznacza?

Kaszel jest złożoną reakcją obronną aktywowaną w odpowiedzi na działanie czynników uszkadzających. Towarzyszy mu charakterystyczny dźwięk. Ma na celu oczyszczenie dróg oddechowych z nadmiaru śluzu, drobnoustrojów, ciał obcych, złuszczonych komórek nabłonka oraz drażniących substancji (tj. dym papierosowy). Kaszel pozwala utrzymać drożność dróg oddechowych.

Aby lepiej zrozumieć przyczyny suchego kaszlu u dzieci, warto uświadomić sobie, że odruch kaszlowy obejmuje liczne drogi neuronalne:

• wskutek podrażnienia receptorów zlokalizowanych w górnych i dolnych drogach oddechowych dochodzi do nagłej aktywacji ośrodka kaszlu znajdującego się w pniu mózgu;
• ośrodek kaszlu pobudza nerwy zaopatrujące struktury takie jak tchawica, nagłośnia czy przepona, które pozwalają na wytworzenie w drogach oddechowych odpowiedniego ciśnienia.

Suchy kaszel pojawia się najczęściej na początku infekcji dróg oddechowych. W późniejszym etapie zakażenia jest zastępowany przez produktywny mokry kaszel. Kaszel wywołany infekcją wirusową jest powszechny wśród dzieci w każdym wieku i może dotyczyć zarówno górnych, jak i dolnych dróg oddechowych (w szczególności oskrzeli).

Suchy kaszel u starszych dzieci może mieć związek również z infekcją z udziałem atypowych bakterii (np. Mycoplasma). Co ważne, po wyleczeniu infekcji u dziecka nadal może utrzymywać się suchy kaszel będący wynikiem poinfekcyjnej nadreaktywności oskrzeli. Kaszel poinfekcyjny zazwyczaj ustępuje samoistnie.

Przewlekły kaszel suchy u dziecka może świadczyć o astmie. Astma jest przewlekłą chorobą zapalną dróg oddechowych. Charakteryzuje się odwracalnym zwężeniem i skurczami oskrzeli. Zazwyczaj oprócz kaszlu u dzieci z astmą występuje świszczący oddech, ucisk w klatce piersiowej i duszność. Czasami kaszel suchy u dziecka bywa jedynym objawem astmy, dlatego nie powinien być bagatelizowany.

Kaszel alergiczny jest najczęściej wynikiem podrażnienia błon śluzowych dróg oddechowych przez alergeny wziewne, takie jak pyłki drzew, zbóż i traw, sierść zwierząt, roztocza kurzu domowego czy zarodniki grzybów. Na ogół występuje łącznie z innymi objawami alergii wziewnej, takimi jak zaczerwienienie spojówek, łzawienie oczu, zatkany nos czy wodnisty katar.

Częstym problemem jest również zespół kaszlu z górnych dróg oddechowych (zespół spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła, PNDS — post nasal drip syndrome). Występuje w przebiegu infekcji górnych dróg oddechowych (tj. zapalenie zatok) oraz alergicznego nieżytu nosa. Spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła podrażnia śluzówkę dróg oddechowych i wywołuje suchy kaszel.

Suchy przewlekły kaszel pojawia się u dzieci cierpiących na refluks-żołądkowo przełykowy (GERD) lub refluks krtaniowo-gardłowy (LERD). Jest to choroba związana z zarzucaniem treści pokarmowej z żołądka do przełyku lub krtani i gardła. Dokładny mechanizm kaszlu w GERD nie jest znany. Być może dochodzi do mikroaspiracji kwaśnej treści do drzewa oskrzelowego.

Przyczyną suchego kaszlu mogą być również czynniki psychologiczne. W takim wypadku mówimy o kaszlu nawykowym (psychogennym). Typowo występuje on, kiedy dziecko jest w obecności innych osób, a ustępuje po odwróceniu uwagi. Może wymagać wsparcia psychoterapeutycznego.

Kaszel nie zawsze jest objawem choroby. Może być wywołany zachłyśnięciem, połknięciem ciała obcego (np. zabawki) lub kontaktem z drażniącą substancją, taką jak dym papierosowy, pył lub gaz. Czasami może wynikać po prostu ze zbyt suchego powietrza w pokoju dziecka.

Rodzaje kaszlu

Kaszel można podzielić w zależności od charakteru na kaszel suchy i kaszel mokry (wilgotny), natomiast w zależności od czasu trwania na kaszel ostry i przewlekły.

Ostry kaszel trwa do 3 tygodni i najczęściej jest wywołany przez infekcję przeziębieniową, ostre zapalenie oskrzeli lub zapalenie krtani, przy czym u małych dzieci jest to najczęściej zakażenie wirusem RSV, a u starszych dzieci zakażenie bakteriami atypowymi.

Przewlekły kaszel to kaszel utrzymujący się dłużej niż 3 tygodnie. Jeśli występuje u noworodka, może świadczyć o przyczynie wrodzonej (np. pierścieniu naczyniowym lub refluksie żołądkowo-przełykowym). W późniejszych okresach rozwojowych przyczyny przewlekłego kaszlu to głównie astma oskrzelowa i kaszel poinfekcyjny.

Rodzice powinni zwrócić uwagę również na takie cechy kaszlu:

• częstotliwość kaszlu;
• okoliczności wystąpienia kaszlu;
• pora dnia, w której występuje kaszel;
• stopień nasilenia objawów;
• czynniki nasilające i łagodzące kaszel.

Kaszel suchy a kaszel mokry

Efektem odruchu kaszlowego może być pobudzenie komórek wydzielniczych i produkcja śluzu. Na tej podstawie wyróżnia się kaszel suchy i kaszel mokry.

W kaszlu suchym nie dochodzi do produkcji śluzu i odkrztuszania wydzieliny z dróg oddechowych. W porównaniu z mokrym suchy kaszel jest nieproduktywny. Często towarzyszy mu ból gardła i drapanie gardle, a także ból brzucha związany z wysiłkiem mięśni tłoczni brzusznej.

W przypadku kaszlu mokrego dochodzi do odkrztuszania flegmy, co pozwala skutecznie pozbyć się zalegającej wydzieliny i oczyścić układ oddechowy. Mokry kaszel jest powodowany głównie przez przeziębienie, grypę, zapalenie płuc lub zapalenie oskrzeli.

Czy suchy kaszel u dziecka jest niebezpieczny?

W większości przypadków suchy kaszel u dziecka jest objawem chorób niestwarzających zagrożenia dla życia, jednak nie zawsze tak jest. W przypadku wystąpienia następujących objawów należy skonsultować się z lekarzem:

• nagły początek kaszlu,
• duszność,
• przyspieszony oddech,
• krótki oddech,
• świszczący oddech,
• kaszel nieustępujący lub nasilający się pomimo leczenia,
• przewlekły kaszel,
• obecność ciała obcego w drogach oddechowych (lub podejrzenie),
• kaszel podczas karmienia,
• początek kaszlu w okresie noworodkowym,
• objawy współistniejące: krwioplucie, sine zabarwienie skóry, wysoka gorączka, utrata masy ciała.

Jak leczyć suchy kaszel dziecka?

Leczenie suchego kaszlu u dziecka zależy od przyczyny kaszlu, nasilenia objawów i wieku pacjenta. Leczenie objawowe polega na stosowaniu preparatów, które hamują odruch kaszlu i nawilżają śluzówkę gardła. W przypadku infekcji bakteryjnej, alergii, astmy czy GERD możliwe jest ponadto zastosowanie leczenia przyczynowego. Zawsze należy zapoznać się z ulotką preparatu oraz skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą, gdyż poszczególne substancje mogą nie być odpowiednie dla małych dzieci.

Suchy kaszel u dziecka — co podać? Jakie leki może przepisać lekarz?

W łagodzeniu suchego kaszlu pomocne mogą być preparaty nawilżające i łagodzące w formie pastylek do ssania, syropów i sprayów. Zazwyczaj zawierają one składniki roślinne, np. porost islandzki, prawoślaz, szałwia, werbena, dzika róża, eukaliptus, tymianek, podbiał, babka lancetowata. Mogą zawierać również substancje o działaniu przeciwbólowym, takie jak benzydamina i amylometakrezol.

Leki przeciwkaszlowe w formie tabletek i syropów hamują odruch kaszlu. Zawierają dekstrometorfan, butamirat lub lewodropropizynę hamujące ośrodki neuronalne odpowiedzialne za powstawanie suchego kaszlu.

Infekcje bakteryjne wymagają skutecznej antybiotykoterapii. Odpowiedni preparat jest dobierany przez lekarza w zależności od podejrzewanej etiologii oraz wieku dziecka. Dzieciom z zapaleniem oskrzeli, u których występuje duszący kaszel, lekarz może przepisać glikokortykosteroidy wziewne, które wywierają miejscowe działanie przeciwzapalne.

W przypadku kaszlu alergicznego wskazane jest leczenie przyczynowe, na które składają się zazwyczaj leki antyhistaminowe i preparaty donosowe o działaniu przeciwzapalnym i obkurczającym śluzówkę nosa.

• W formie tabletek i syropów dostępne są popularne substancje stosowane w leczeniu alergii, takie jak loratadyna, desloratadyna, cetyryzyna, lewocetyryzyna i feksofenadyna. Są dostępne bez recepty lub na receptę.
• Spraye do nosa dla dzieci bez recepty zawierają ksylometazolinę i oksymetazolinę. Są skuteczne na wodnisty katar. Lekarz może wystawić receptę na glikokortykosteroidy donosowe (np. mometazon, flutykazon).

Leczenie astmy prowadzone jest zawsze pod ścisłym nadzorem lekarza, a jego schemat jest zależny od wieku dziecka. W leczeniu astmy stosuje się:

• wziewne glikokortykosteroidy: budezonid, cyklezonid, propionian flutykazonu, mometazon,
• wziewne beta-2 mimetyki: fenoterol, salbutamol,
• leki antycholinergiczne: ipratroprium, tiotropium,
• leki antyleukotrienowe: montelukast.

Suchy kaszel u dziecka — domowe sposoby, profilaktyka

Domowym sposobem na męczący suchy kaszel nieproduktywny jest nawilżanie powietrza. Nawilżacz powietrza ustawiony w pokoju dziecka może ułatwić pracę układu oddechowego oraz zmniejszyć działanie czynników podrażniających drogi oddechowe. Można zastosować także delikatne inhalacje z soli fizjologicznej.

Ulgę przy bólu gardła może przynieść miód, jednak nie wolno podawać go dzieciom poniżej 12. miesiąca życia. U niektórych dzieci na męczący kaszel sprawdzają się herbatki z miętą, kurkumą, imbirem, anyżem czy lukrecją. Ponadto przy infekcji dróg oddechowych należy zapewnić dziecku optymalne warunki do snu i odpoczynku oraz podawać dużo płynów. Na bóle brzucha skuteczny może być masaż i ciepłe okłady.

Chociaż nie można całkowicie uchronić dziecka przed suchym kaszlem, można zmniejszyć ryzyko wystąpienia tej uciążliwej dolegliwości. Przede wszystkim należy zadbać o odporność dziecka, zapewniając mu zdrową, zbilansowaną dietę dostosowaną do jego potrzeb. Aby mieć zdrowe dziecko, warto organizować mu również regularną aktywność fizyczną dostosowaną do możliwości i zainteresować.

Aby zapobiec infekcji dróg oddechowych, można rozważyć suplementację witamin i minerałów, w szczególności witaminy D3 i witaminy C. Odpowiednią dawkę witaminy D3 należy ustalić z lekarzem. Często zaleca się także stosowanie tranu bogatego w kwasy tłuszczowe omega-3.

W przypadku dzieci zmagających się z przewlekłym schorzeniem układu oddechowego takim jak astma, czy alergia, należy zadbać o odpowiednie leczenie kontrolujące jego objawy, w tym przewlekły kaszel.