Refluks żółciowy – objawy, przyczyny, leczenie

Refluks żółciowy – objawy

Jednym z zaburzeń układu pokarmowego jest refluks, który może wystąpić niezależnie od płci oraz wieku. Rozpoznaje się go u dorosłych, choć lekarze diagnozują również refluks u dzieci a nawet refluks u niemowląt związany z niedojrzałością układu pokarmowego. Najbardziej znaną formą dysfunkcji jest tzw. refluks żołądkowo-przełykowy GERD (gastroesophageal reflux disease), który charakteryzuje się zarzucaniem treści żołądkowej do przełyku, wywołując przy tym objawy takie jak zgaga, kwaśne odbijanie, ból w klatce piersiowej i trudności z połykaniem. Pojawienie się refluksu żołądkowo-przełykowego determinują takie czynniki jak osłabienie dolnego zwieracza przełyku, niewłaściwa dieta i styl życia, a także stres (refluks stresowy). 

Czym jest refluks żółciowy? Podobnie jak w przypadku refluksu GERD nieleczony refluks żółciowy może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak zapalenie przełyku, jednak sam przebieg dysfunkcji jest inny. Refluks żółciowy to powracanie treści żółciowej z dwunastnicy i/lub dróg żółciowych do żołądka i dalszych odcinków przewodu pokarmowego. Jest to zjawisko patologiczne, które może powodować poważne zaburzenia metaboliczne i funkcjonalne organizmu, takie jak stany zapalne i uszkodzenia błon śluzowych. 

Żółć to płyn wydzielany przez wątrobę, który gromadzi się w pęcherzyku żółciowym i jest uwalniany do dwunastnicy w odpowiedzi na spożycie pokarmu, w szczególności tłuszczów, ponieważ zawiera składniki niezbędne do ich trawienia i wchłaniania. Podczas normalnego trawienia, zwieracz Oddiego, który znajduje się między pęcherzykiem żółciowym a dwunastnicą, reguluje przepływ żółci do dwunastnicy. W przypadku refluksu żółciowego, zwieracz ten może nie działać poprawnie, w efekcie czego substancja cofa się z dwunastnicy do żołądka i dalszych odcinków jelitowych. Objawy refluksu żółciowego mogą być bardzo uciążliwe, a w niektórych przypadkach prowadzą do poważnych powikłań, takich jak choroby wątroby i dróg żółciowych. Właściwa diagnoza i leczenie są kluczowe dla zapobieżenia poważnym skutkom refluksu żółciowego.

Najczęstsze objawy refluksu żółciowego to między innymi:

• odbijanie i gorycz w ustach,
• wymiotowanie żółcią,
• pieczenie i ból w górnej części brzucha, w okolicy przełyku i w klatce piersiowej,
• uczucie pełności w nadbrzuszu,
• nudności,
• brak apetytu,
• nieprzyjemny zapach z ust. 

Objawy refluksu żółciowego są podobne do objawów refluksu żołądkowo-przełykowego (GERD), a także innych chorób układu pokarmowego, takich jak nadkwasota czy przepuklina rozworu przełykowego, dlatego jego diagnoza jest trudna. Niepokojące symptomy często pojawiają się po posiłkach i zwykle pogarszają w nocy lub w pozycji leżącej. Mogą być łagodne lub ciężkie i wpływać na codzienne funkcjonowanie pacjenta. 

Refluks żółciowy – przyczyny

Refluks żółciowy może wystąpić u każdej osoby, ale istnieją pewne grupy, które są bardziej narażone na zaburzenie. Należą do nich między innymi osoby po zabiegach chirurgicznych w obrębie żołądka i przewodu pokarmowego, takich jak cholecystektomia, czyli usunięcie pęcherzyka żółciowego oraz gastrektomia, czyli usunięcie żołądka lub jego części. Po tych operacjach zmienia się anatomiczne ustawienie narządów trawiennych, co zwiększa ryzyko wystąpienia refluksu żółciowego. Źródłem schorzenia może być również zaburzenie funkcjonowania zwieracza Oddiego, który reguluje przepływ żółci z pęcherzyka żółciowego do dwunastnicy. Jeśli zwieracz ten nie działa prawidłowo, może dojść do cofania się żółci z dwunastnicy z powrotem do żołądka, a nawet do przełyku. 

Inne przyczyny refluksu żółciowego to:

• zaburzenia motoryki jelit,
• zmniejszone napięcie zwieracza żołądka,
• urazy brzucha,
• otyłość i nadwaga,
• palenie papierosów,
• nadużywanie alkoholu,
• niezdrowa dieta bogata w tłuszcze i pikantne potrawy,
• niektóre choroby, takie jak choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, zapalenie trzustki czy cukrzyca.

W niektórych przypadkach przyczyna refluksu żółciowego pozostaje nieznana lub nie da się jej jednoznacznie wskazać.

Czy refluks żółciowy jest wyleczalny?

Refluks żółciowy jest stanem, który można kontrolować, ale nie zawsze jest całkowicie wyleczalny. Leczenie ma na celu złagodzenie objawów i zmniejszenie ryzyka powikłań. W przypadkach, gdy przyczyną refluksu żółciowego są problemy z drogami żółciowymi, może być konieczne leczenie chirurgiczne. Sukces terapii refluksu żółciowego zależy od skuteczności leczenia przyczynowego oraz współpracy pacjenta w stosowaniu zaleconych przez lekarza zmian w stylu życia i przyjmowaniu leków. 

Refluks żółciowy – leczenie

Leczenie refluksu żółciowego zależy od stopnia zaawansowania choroby, przyczyn i objawów. W przypadku łagodnych objawów, dieta i zmiana stylu życia mogą przynieść ulgę. Pacjent powinien unikać spożywania tłustych i ciężkostrawnych potraw, alkoholu i kofeiny, a także powinien starać się jeść regularne posiłki w niewielkich porcjach i unikać jedzenia przed snem. W przypadkach, gdy objawy są nasilone lub nie ustępują po zmianie diety i stylu życia, konieczne może być leczenie farmakologiczne zmniejszające ich częstotliwość i nasilenie.

W leczeniu refluksu żółciowego stosuje się najczęściej leki rozrzedzające żółć i zwiększające jej wydalanie, czyli preparaty kwasu ursodezoksycholowego. W terapii wykorzystuje się ponadto:

• cholestyraminę – wiąże kwasy żółciowe w jelitach, hamując ich wchłanianie i redukując tym samym ilość kwasów żółciowych w jelicie i żołądku,
• sukralfat – działa jak substancja osłaniająca. Tworzy warstwę ochronną na błonie śluzowej, chroniąc ją przed kwasami żołądkowymi. Stosowany w leczeniu chorób układu pokarmowego, w tym refluksu żołądkowo-przełykowego, a także w przypadku refluksu żółciowego,
• preparaty niwelujące kwaśność żółci, np. kwas alginowy,
• leki hamujące produkcję kwasów żołądkowych i neutralizujące kwas solny, takie jak inhibitory pompy protonowej (np. omeprazol, pantoprazol) oraz blokery receptorów H2 (np. ranitydyna, famotydyna). 

Refluks żółciowy – dieta

Racjonalna, odpowiednio zbilansowana dieta jest kluczowa dla łagodzenia objawów refluksu żółciowego. Przede wszystkim należy unikać smażonych, tłustych i wysokoprzetworzonych potraw, mogących prowadzić do zaostrzenia nieprzyjemnych dolegliwości. Jadłospis warto wzbogacić o białko pochodzące z niskotłuszczowych źródeł, takich jak chuda wołowina, kurczak, indyk, ryby, i jajka. Rekomenduje się również warzywa i owoce, chudy nabiał, pieczywo mieszane i graham, a także dobrze ugotowane ryż i makaron.

Picie odpowiedniej ilości wody jest ważne dla ogólnego zdrowia, w tym również dla zdrowia układu pokarmowego i zapobiegania refluksowi żółciowemu. Zaleca się picie co najmniej 8 szklanek wody dziennie, jednak dokładna ilość wody, którą należy pić, zależy od indywidualnych potrzeb organizmu. Zaleca się picie niewielkich ilości wody między posiłkami, a nie w trakcie jedzenia. 

Refluks żółciowy – domowe sposoby

Oprócz zmiany diety, której celem jest zmniejszenie objawów refluksu żółciowego, można również zastosować domowe sposoby, które mogą pomóc w złagodzeniu objawów. Oto kilka przykładów:

• unikaj jedzenia na co najmniej 2-3 godziny przed snem, aby zapobiec cofaniu się treści żołądkowej i żółci do przełyku i gardła podczas leżenia,
• unikaj noszenia ubrań, które są zbyt obcisłe wokół brzucha i talii, ponieważ mogą uciskać na żołądek, co zwiększa ryzyko refluksu,
• ogranicz sytuacje stresogenne poprzez medytację, jogę lub relaksację, 
• zrezygnuj z palenia papierosów oraz picia alkoholu, ponieważ oba te czynniki zwiększają ryzyko refluksu żółciowego,
• unikaj ćwiczeń fizycznych i dynamicznych ruchów ciała bezpośrednio po posiłku, 
• zamiast obfitych posiłków jedz mniejsze, ale częściej.

Warto jednak pamiętać, że poważne przypadki refluksu żółciowego wymagają leczenia farmakologicznego i/lub interwencji chirurgicznej. Przed zastosowaniem jakichkolwiek metod domowych, zawsze warto skonsultować się z lekarzem.