Refluks u dzieci – objawy, diagnostyka, leczenie

Refluks u dzieci – objawy

Refluks żołądkowo-przełykowy to powszechnie występujące schorzenie, które dotyka osób w różnym w wieku, w tym także dzieci. Choroba charakteryzuje się cofaniem treści pokarmowej z żołądka do przełyku, najczęściej na skutek nieprawidłowego funkcjonowania dolnego zwieracza przełyku. 

Refluks u niemowlaka jest naturalnym procesem fizjologicznym, związanym z niedojrzałością układu pokarmowego. Po ukończeniu 1. roku życia zwykle ustępuje samoistnie. Charakterystycznym objawem refluksu u niemowląt jest ulewanie, polegające na cofaniu się mleka (lub innej treści żołądkowej) do przełyku, a następnie na zewnątrz z ust lub nosa dziecka. Oprócz tego niemowlę może odmawiać jedzenia (odginając głowę do tyłu), a także być rozdrażnione i płaczliwe. Jeśli dodatkowo dziecko nie przybiera na wadze, może to świadczyć o refluksie. 

Refluks u dzieci starszych związany jest z nieprawidłowościami w funkcjonowaniu mięśnia dolnego zwieracza przełyku. Jeśli dolegliwości utrzymują się przez dłuższy czas (zwykle powyżej 1. roku życia) mówi się o refluksie patologicznym, którego następstwem jest zwykle choroba refluksowa przełyku. Do najczęstszych objawów refluksu żołądkowo-przełykowego należą: 

• nudności i wymioty, 
• niestrawność, 
• cofanie się treści pokarmowej do przełyku, 
• zgaga, 
• ból w klatce piersiowej, 
• odbijanie, 
• ból w nadbrzuszu, 
• trudności w przełykaniu (ból i uczucie guli w gardle), 
• ślinotok, 
• kaszel, 
• świszczący oddech, 
• duszności, 
• chrypka, 
• nieprzyjemny zapach z ust, 
• kwasowa erozja szkliwa, 
• próchnica, 
• trudności z zasypianiem, 
• kołatanie serca. 

Jak zdiagnozować refluks u dziecka?

W przypadku zaobserwowania u dziecka wyżej wymienionych objawów, należy skonsultować się z lekarzem pediatrą lub gastrologiem dziecięcym, który zaleci dalsze badania i odpowiednie leczenie. 

Rozróżnienie refluksu żołądkowo-przełykowego od choroby refluksowej jest trudne, dlatego też diagnoza opiera się na szczegółowym wywiadzie lekarskim i badaniu fizykalnym. W niektórych przypadkach konieczne jest wykonanie dodatkowych badań diagnostycznych, które pozwolą na właściwe rozpoznanie choroby i wdrożenie odpowiedniego leczenia. Należą do nich między innymi: 

• pH-metria przełyku, mierząca poziom kwasowości treści żołądkowej w przełyku przez całą dobę, 
• rentgen przełyku i górnego odcinka przewodu pokarmowego z kontrastem, pozwalający na ocenę motoryki przełyku i rozpoznanie zmian patologicznych, 
• dobowa ph-metria przełykowa z impedancją, oceniająca częstotliwość trwania epizodów cofania się treści żołądkowej do przełyku,
• USG jamy brzusznej, pozwalające na ocenę budowy układu pokarmowego, 
• gastroskopia z biopsją, umożliwiająca rozpoznanie zmian (owrzodzeń, nadżerek) w błonie śluzowej przełyku i pobranie jej wycinka do badania histopatologicznego,
• scyntygrafia z użyciem izotopów radioaktywnych, która umożliwia obserwację cofania i zalegania treści żołądkowej w górnym odcinku przewodu pokarmowego i układu oddechowego, 
• manometria przełyku, umożliwiająca pomiar ciśnienia w mięśniu jego dolnego zwieracza oraz ocenę perystaltyki układu pokarmowego, 
• badania laboratoryjne krwi i moczu, pozwalające wykluczyć inne choroby powodujące podobne objawy. 

Czy refluks u dzieci jest wyleczalny?

Dolegliwości związane z refluksem żołądkowo-przełykowym zwykle ustępują samoistnie po ukończeniu 1. roku życia. U dzieci starszych choroba może mieć charakter nawracający, z naprzemiennymi okresami zaostrzeń i remisji. 

W większości przypadków refluks u dzieci jest wyleczalny, szczególnie jeśli zostanie wcześnie zdiagnozowany i odpowiednio leczony. 

Refluks u dzieci – leczenie

W przypadku refluksu u niemowląt, modyfikacja sposobu karmienia (w tym unikanie przekarmiania dziecka i zagęszczanie pokarmów) oraz zmiana układania niemowlaka w czasie snu (z lekko uniesionym wezgłowiem) może okazać się wystarczającym leczeniem. Aby uniknąć przekarmienia, zaleca się zmniejszenie objętości posiłków w diecie dziecka i zwiększenie ich częstotliwości. Pomocne może okazać się również trzymanie niemowlęcia w pionie po karmieniu do momentu odbicia się połkniętego powietrza. 

U starszych dzieci, jeśli leczenie niefarmakologiczne nie przyniosło oczekiwanych rezultatów, a objawy nasilają się, lekarz może wdrożyć leczenie farmakologiczne. Podstawowymi lekami stosowanymi w terapii refluksu żołądkowo-przełykowego są inhibitory pompy protonowej (w tym omeprazol, pantoprazol i  lanzoprazol), hamujące wydzielanie kwasu solnego w żołądku. W przypadku braku poprawy konieczna może okazać się interwencja chirurgiczna z wykorzystaniem laparoskopowej fundoplikacji sposobem Nissena. 

Domowe sposoby na refluks u dzieci

Kluczową rolę w leczeniu refluksu u starszych dzieci odgrywa zmiana stylu życia, a zwłaszcza zbilansowana dieta, zwiększenie aktywności fizycznej i dbałość o odpowiednią ilość snu. Pomocne jest również spanie na boku z uniesionym wezgłowiem oraz zrezygnowanie z noszenia zbyt ciasnych ubrań. Dodatkowo, aby zapobiegać nasilaniu objawów refluksu u dziecka, należy chronić go przed wdychaniem dymu tytoniowego, który obniża ciśnienie dolnego zwieracza przełyku. 

Refluks u dziecka – dieta

W przypadku niemowląt, jeśli zmiana sposobu karmienia nie okazała się skuteczna, eliminacja mleka krowiego z diety dziecka może być jednym ze sposobów leczenia refluksu. Istnieją alternatywy, które pozwalają zapewnić dziecku niezbędna ilość składników odżywczych – należą do nich hydrolizaty białkowe (mlekozastępcze) oraz preparaty aminokwasowe. Ważne, aby nie eliminować mleka krowiego z diety dziecka bez konsultacji z lekarzem lub dietetykiem, ponieważ mleko jest ważnym źródłem składników odżywczych, takich jak białko, wapń i witamina D. Może to prowadzić do niedoborów żywieniowych, jeśli nie zostaną one zastąpione odpowiednimi alternatywami.

W przypadku starszych dzieci zaleca się: 

• unikanie żywności wysokoprzetworzonej, w tym fast foodów, słonych przekąsek, słodyczy (zwłaszcza czekolady), napoi słodzonych i gazowanych, 
• zastąpienie soków owocowych świeżymi owocami, 
• ograniczenie spożywania pokarmów o wysokiej zawartości tłuszczu (mięs, wędlin, serów), 
• regularne spożywanie posiłków, 
• unikanie kwaśnych i pikantnych potraw, 
• wyeliminowanie z diety smażonych potraw na rzecz gotowania na parze, pieczenia i duszenia pod przykryciem, 
• ograniczenie spożycia owoców cytrusowych, 
• unikanie jedzenia przed snem, 
• odpowiednie nawodnienie organizmu. 

Nieleczony refluks u dzieci

Nieleczony refluks żołądkowo-przełykowy może prowadzić do powikłań zdrowotnych, takich jak zapalenie przełyku, spowodowane częstym cofaniem się treści żołądkowej, zaburzenia oddechowe (w tym bezdech senny, astma oskrzelowa czy nawracające zapalenie płuc i oskrzeli) oraz nadkwasota, wywołana nadmiernym wydzielaniem kwasu solnego w żołądku, a także zapalenie ucha środkowego, niedokrwistość oraz kwasowa erozja szkliwa i próchnica. 

Refluks ukryty u dziecka

Jeśli u dziecka występują objawy refluksu (w tym refluksu stresowego), a treść pokarmowa cofa się do przełyku, nie wydostając się przy tym na zewnątrz przez usta lub nos, mówi się o refluksie ukrytym. Zarówno jego diagnostyka, jak i leczenie przebiegają dokładnie w taki sam sposób, jak w przypadku refluksu żołądkowo-przełykowego czy refluksu żółciowego.