Przewlekła niewydolność nerek — jakie leki stosuje się w leczeniu przewlekłej choroby nerek?

Czym jest przewlekła niewydolność nerek?

Przewlekłą chorobą nerek (PChN) nazywamy stan, w którym dochodzi do nieprawidłowości w budowie lub czynności nerek, utrzymujący się ponad 3 miesiące. Stopień zaawansowania choroby nerek określa się na podstawie GFR, czyli wskaźnika filtracji kłębuszkowej — im mniejszy, tym funkcja narządu jest bardziej zaburzona. W celu dokładnego obliczenia tego parametru niezbędny jest wynik stężenia kreatyniny w surowicy krwi pacjenta. Stadium G5 choroby nerek jest ostatnim i najpoważniejszym spośród wszystkich (G1-G5) i nazywane jest przewlekłą schyłkową niewydolnością nerek. Warto wspomnieć, że nerki regulują stężenie potasu, sodu i wielu innych jonów, dlatego nawet podstawowe badania mogą wykazać nieprawidłowe wyniki.

Do najczęstszych przyczyn dysfunkcji nerek zalicza się:

• kłębuszkowe zapalenie nerek;
• nefropatia cukrzycowa;
• nefropatia nadciśnieniowa — niewydolność w wyniku nadciśnienia tętniczego;
• cewkowo-sródmiąższowe zapalenie nerek;
• wrodzone lub nabyte wady układu moczowego;
• ostra niewydolność nerek;
• wielotorbielowatość nerek dziedziczona autosomalnie dominująco.

Jak objawia się przewlekła choroba nerek?

Z przewlekłą chorobą nerek zmaga się wiele milionów osób na całym świecie, ale jej obraz kliniczny może być bardzo różny. Przede wszystkim jest zależny od przyczyny, która doprowadziła do zaburzenia czynności nerek oraz stopnia zaawansowania. W miarę postępu choroby i spadku GFR pojawiają się dolegliwości i powikłania ze strony innych układów w organizmie.

Objawy przewlekłej choroby nerek, to np.:

• chroniczne zmęczenie i osłabienie;
• nadciśnienie tętnicze lub podwyższone ciśnienie krwi;
• białkomocz, krwiomocz, albumina w moczu;
• częste oddawanie moczu lub zmniejszenie ilości moczu;
• suchość skóry;
• oddech kwasiczy (Kussmaula);
• nudności i wymioty;
• krwawienie z przewodu pokarmowego;
• niedokrwistość.

Przewlekła choroba nerek — sposoby leczenia

W terapii przewlekłej choroby nerek najważniejsze jest znalezienie przyczyny i leczenie choroby podstawowej, prowadzącej do uszkodzenia narządu oraz hamowanie postępu PChN i zapobieganie dalszym powikłaniom. Bardzo istotna jest również odpowiednia dieta z ograniczeniem spożycia soli.

Ogólne zasady stosowania leków stawiają za cel kontrolowanie chorób współistniejących, takich jak cukrzyca oraz schorzeń układu sercowo-naczyniowego, które stanowią duże ryzyko u pacjentów z przewlekłą chorobą nerek.

Każdy pacjent z PChN, zwłaszcza w podeszłym wieku, powinien szczepić się przeciwko grypie co roku, a u chorych z GFR poniżej 30 ml/min konieczne jest szczepienie przeciwko WZW typu B oraz pneumokokom, które należy powtórzyć po 5 latach. Na pytania dotyczące profilaktyki zakażeń odpowie ci lekarz rodzinny.

Leczenie farmakologiczne — leki na niewydolność nerek

Farmakoterapia w przewlekłej chorobie nerek skupia się głównie na zmniejszeniu białkomoczu, leczeniu nefroprotekcyjnym oraz zwalczaniu nadciśnienia tętniczego. Dawki leków przy rozpoczęciu leczenia lub jakiekolwiek zmiany dawkowania powinny być zawsze ustalane przez lekarza specjalistę na podstawie wyników badań (takich jak: badanie moczu, morfologia krwi, stężenie kreatyniny, USG nerek).

W redukowaniu ilości białka moczu, jeśli nie ma przeciwwskazań, u wszystkich chorych stosuje się leki, do których zaliczamy:

• inhibitory konwertazy angiotensyny (ACEI), np. Enalapril, Captopril, Accupro, Diroton, Prestarium, Tritace, Lotensin;
• blokery receptora angiotensynowego (ARB), np. Xartan, Tezeo, Diovan, Valsartan, Losacor, Telmizek, Atacand;

W leczeniu nadciśnienia tętniczego, związanego z PChN, stosuje się te same grupy leków co w zmniejszaniu białkomoczu oraz:

• blokery kanału wapniowego, np. Amlozek, Plendil, Isoptin, Dilzem retard, Oxycardil 60, Nitresan;
• diuretyki pętlowe (tzw. leki moczopędne), np. Furosemidum Aurovitas, Furosemidum Polpharma, Diured, Trifas 10, Torsemed;
• beta-blokery, np. Metocard ZK, Bloxazoc, Propranolol Accord, Bibloc, Bisocard, Nebicard;

Jedną z najczęstszych przyczyn PChN jest cukrzyca, dlatego dąży się do normalizacji stężenia glukozy we krwi. Leki stosowane w nefropatii cukrzycowej to m.in.:

• inhibitory SGLT2 (flozyny), np. Forxiga, Jardiance, Invokana, Steglatro;
• agoniści receptora GLP-1, np. Saxenda, Victoza, Ozempic, Rybelsus;
• metformina, np. Glucophage, Metformax, Formetic, Siofor;
• finerenon, np. Karendia.

W przypadku choroby nerek niezwykle cenne jest kontrolowanie stężeń cholesterolu we krwi, gdyż zwiększa on znacząco ryzyko zdarzeń sercowo-naczyniowych, takich jak zawał serca czy udar mózgu. U pacjentów z przewlekłą niewydolnością nerek zawsze należy oznaczyć tzw. profil lipidowy, czyli cholesterol całkowity, LDL, HDL oraz trójglicerydy. W leczeniu hiperlipidemii lekarze przepisują chorym leki z grupy statyn, takie jak:

• atorwastatyna, np. Atoris, Atorvasterol;
• rozuwastatyna, np. Zahron, Roswera;
• simwastatyna, np. Simvasterol, Vastan.

Kiedy nerki pracują nieefektywnie, w związku z ich uszkodzeniem nie wytwarzają wystarczającej ilości erytropoetyny — hormonu odpowiedzialnego za pobudzanie szpiku do produkcji erytrocytów, czyli krwinek czerwonych, co w rezultacie prowadzi do anemii. W takiej sytuacji niezbędne jest stosowanie różnych preparatów, np.:

• suplementów żelaza;
• leków pobudzających erytropoezę, np. Binocrit, NeoRecormon, Aranesp, Mircera.

Aby lek był bezpiecznie stosowany, zwykle rozpoczyna się od małej dawki, a w razie nietolerancji jakiegoś składnika podejmuje się terapię innymi lekami. Niektórzy przyjmują również leki ziołowe, jednak osoby cierpiące na PChN powinny pozostawać pod stałą opieką specjalistyczną i nie zastępować klasycznego leczenia tym alternatywnym.

Leczenie nerkozastępcze

Oprócz farmakoterapii wielu pacjentów z zaawansowaną niewydolnością nerek wymaga leczenia nerkozastępczego. Przygotowanie pacjentów z przewlekłą chorobą nerek do dializ należy rozpocząć, gdy GFR wynosi ok. 20 ml/min, jednak zawsze w pierwszej kolejności warto rozważyć inne możliwości, takie jak przeszczep nerki, który uchodzi za najskuteczniejszy sposób leczenia nerkozastępczego. Z kolei dializa to zabieg polegający na oczyszczeniu krwi ze szkodliwych produktów przemiany materii, substancji toksycznych oraz nadmiaru wody. Wyróżnia się 2 rodzaje dializy:

• hemodializa — wykonywana zazwyczaj 3 razy w tygodniu w warunkach szpitalnych, a każda sesja trwa ok. 5 godzin;
• dializa otrzewnowa — filtrowanie krwi odbywa się poprzez cewnik wszczepiony do jamy otrzewnowej; pacjent wykonuje procedurę samodzielnie w domu lub z pomocą przeszkolonej osoby.

Jakich leków należy unikać u osób z przewlekłą niewydolnością nerek?

Wiele leków dostępnych na rynku zarówno na receptę, jak i bez ma działanie nefrotoksyczne, co znaczy, że może powodować uszkodzenie nerek. Preparaty farmakologiczne, których powinny unikać osoby z chorobami nerek to przede wszystkim:

• leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, takie jak niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. ibuprofen, diklofenak, naproksen), gdyż jednym z ich działań niepożądanych jest nefrotoksyczność, co oznacza, że pogarszają czynność nerek i zmniejszają przesączanie kłębuszkowe; stronić należy również od tramadolu w wysokich dawkach oraz leków opioidowych, natomiast najbezpieczniejszym środkiem do stosowania w razie bólu u osób z PChN jest paracetamol;
• niektóre antybiotyki, zwłaszcza z grupy aminoglikozydów (np. gentamycyna, amikacyna);
• u chorych ze schyłkową niewydolnością nerek nie zaleca się stosowania diazepamu z uwagi na ryzyko kumulacji jego aktywnego metabolitu.

Czy przewlekłą chorobę nerek można całkowicie wyleczyć?

Niestety przewlekłej choroby nerek nie można wyleczyć, ponieważ uszkodzenie nefronów, prowadzi do nieodwracalnego oraz postępującego włóknienia. Mimo to, w wielu przypadkach możliwe jest spowolnienie postępu schorzenia, w szczególności, jeśli zostanie wykryte na wczesnym etapie.