Leki przeciwzakrzepowe: tabletki i inne preparaty na rozrzedzenie krwi

Kiedy stosuje się leki przeciwzakrzepowe?

Leki przeciwzakrzepowe (inaczej leki na rozrzedzenie krwi, antykoagulanty) stosuje się w sytuacjach charakteryzujących się nadmierną krzepliwością krwi oraz u osób znajdujących się w grupie ryzyka takich stanów, aby zapobiegać powstawaniu skrzeplin zamykających ważne naczynia krwionośne.

Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa (ŻChZZ)

Jednym ze wskazań do stosowania leków przeciwzakrzepowych jest leczenie i profilaktyka żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej, na którą składają się zatorowość płucna oraz zakrzepica żył głębokich. W przypadku zakrzepicy żył głębokich zakrzep tworzy się w jednej z żył zlokalizowanych w kończynie dolnej (rzadziej górnej). W zatorowości płucnej zamknięciu ulega tętnica płucna lub jej odgałęzienie, a źródłem zatoru jest często oderwany fragment zakrzepu pochodzący z żyły kończyny dolnej.

Do czynników ryzyka zakrzepicy żylnej należą między innymi:

• zaburzenia krzepliwości krwi,
• unieruchomienie powyżej 3 dni,
• duży uraz,
• zabieg operacyjny,
• przebyta zatorowość płucna lub zakrzepica żylna,
• przyjmowanie doustnych środków antykoncepcyjnych,
• ciąża i połóg,
• niewydolność serca,
• nowotwór złośliwy.

Incydenty sercowo-naczyniowe

Leki przeciwzakrzepowe (w tym w szczególności leki przeciwpłytkowe) stosuje się w leczeniu i profilaktyce schorzeń, takich jak choroba wieńcowa, zawał serca, udar mózgu, przejściowe niedokrwienie mózgu (TIA), a także u osób z miażdżycą tętnic obwodowych.

Migotanie przedsionków

Leki na rozrzedzenie krwi to ważny element terapii migotania przedsionków. Ich stosowanie ma zapobiegać powstawaniu skrzeplin w sercu, które po oderwaniu mogłyby przedostać się do naczyń mózgowych i spowodować udar mózgu.

Protezy zastawkowe

Dużą grupę pacjentów przyjmujących leki przeciwkrzepliwe stanowią osoby po wymianie zastawki. Protezy mechaniczne wymagają stosowania odpowiedniej profilaktyki przeciwzakrzepowej od pierwszego dnia po operacji do końca życia. W przypadku protez biologicznych leki rozrzedzające krew są zazwyczaj stosowane krócej.

Leki przeciwzakrzepowe

Istotą działania leków przeciwzakrzepowych jest hamowanie procesu krzepnięcia krwi na jednym z jego etapów. W utrzymywaniu hemostazy kluczowa rola należy do płytek krwi. Celem leków przeciwpłytkowych są czynniki powodujące agregację płytek krwi lub ich receptory. Drugim elementem procesu krzepnięcia są osoczowe czynniki krzepnięcia tworzące tzw. kaskadę krzepnięcia. Z punktu widzenia farmakoterapii istotne są trombina oraz czynnik Xa, a także witamina K będąca aktywatorem czynników II, VII, IX i X.

Leki przeciwzakrzepowe dzielą się na kilka grup w zależności od mechanizmu działania:

• antagoniści witaminy K (VKA) — acenokumarol, warfaryna;
• inhibitory czynnika Xa — NOAC (nowe doustne leki przeciwzakrzepowe; rywaroksaban, apiksaban, edoksaban), fondaparynuks, sulodeksyd;
• bezpośrednie inhibitory trombiny — dabigatran;
• pośrednie inhibitory trombiny — heparyna niefrakcjonowana (UFH), heparyny drobnocząsteczkowe (enoksaparyna, dalteparyna, nadroparyna);
• leki przeciwpłytkowe — kwas acetylosalicylowy, klopidogrel, dipirydamol, abcyksymab, eptifibatyd, tirofiban.

Tabletki przeciwzakrzepowe

Tabletki przeciwzakrzepowe to najczęściej stosowana postać leków na rozrzedzenie krwi. Są łatwe w dawkowaniu i wygodne do przyjmowania, przy czym leki z grupy antagonistów witaminy K (acenokumarol i warfaryna) wymagają monitorowania wskaźnika INR.

Najczęściej stosowane tabletki na rozrzedzenie krwi dostępne na receptę to:

• acenokumarol — Acenokumarol WZF, Sintrom;
• warfaryna — Warfin;
• rywaroksaban — Mibrex, Runaplax, Thinban, Xarelto;
• apiksaban — Eliquis;
• klopidogrel — Agregex, Areplex, Pegorel, Plavix.

Kapsułki przeciwzakrzepowe

Lek przeciwzakrzepowy dostępny w formie kapsułek to dabigatran (Pradaxa).

Zastrzyki przeciwzakrzepowe

Leki przeciwzakrzepowe w formie zastrzyków to przede wszystkim heparyny. Heparyna niefrakcjonowana (Heparinum WZF) wymaga monitorowania parametrów krzepnięcia (czas APTT). Jest podawana dożylnie (rzadziej podskórnie), a w praktyce, wykorzystywana głównie w lecznictwie szpitalnym, m.in. podczas zabiegów operacyjnych.

Heparyny drobnocząsteczkowe są dostępne w formie roztworu do wstrzykiwań w gotowych ampułkostrzykawkach zawierających odpowiednią dawkę leku. Po przeszkoleniu przez lekarza lub pielęgniarkę zazwyczaj mogą być podawane samodzielnie przez pacjenta, lub jego rodzinę. Są aplikowane podskórnie, najczęściej na brzuchu. Dostępne preparaty to:

• dalteparyna - Fragmin;
• enoksaparyna - Clexane, Neoparin;
• nadroparyna - Fraxiparine, Fraxodi.

W formie zastrzyków występuje również inhibitor czynnika Xa — fondaparynuks (Arixtra).

Leki przeciwzakrzepowe dla kobiet w ciąży i karmiących piersią

U kobiet w ciąży, u których istnieją wskazania do stosowania leków przeciwzakrzepowych, z wyboru stosuje się heparyny drobnocząsteczkowe.

W okresie karmienia piersią dopuszcza się dodatkowo stosowanie antagonistów witaminy K.

Leki przeciwzakrzepowe dla dzieci

U dzieci wymagających leczenia przeciwkrzepliwego (np. posiadających sztuczną zastawkę serca) najczęściej stosuje się leki z grupy antagonistów witaminy K. Ponadto na polskim rynku dostępny jest preparat Xarelto (rywaroksaban) w postaci granulatu do sporządzania zawiesiny doustnej wskazany w profilaktyce zakrzepicy.

Leki przeciwzakrzepowe bez recepty

Powszechnie stosowanym lekiem przeciwpłytkowym dostępnym bez recepty jest kwas acetylosalicylowy (ASA) w postaci tabletek dojelitowych (Polocard, Acard, Aspirin Cardio). Jego działanie polega na nieodwracalnym hamowaniu cyklooksygenazy — enzymu odpowiedzialnego za produkcję pochodnych kwasu arachidonowego, w tym tromboksanu mającego działanie proagregacyjne. Ta sama substancja (lecz w postaci zwykłych tabletek i w innej dawce) jest stosowana jako środek przeciwbólowy, przeciwzapalny i przeciwgorączkowy. Osoby przyjmujące tabletki na rozrzedzenie krwi zawierające ASA nie powinny stosować innych preparatów z kwasem acetylosalicylowym. Inne leki przeciwzakrzepowe bez recepty zawierają m.in. dobezylan wapnia i glicynę.