Leki na zapalenie stawów: maści, tabletki i inne preparaty

Czym jest zapalenie stawów?

Zapalenie stawów, znane także jako arthritis, to nie jedna, a kilka chorób charakteryzujących się zapaleniem pojedynczego lub kilku stawów. Występują pomiędzy nimi pewne podobieństwa, dotyczące niektórych objawów, takich jak: bóle stawów, sztywność i ograniczenie ruchów. Jednak każda jednostka ma swoje specyficzne przyczyny i metody leczenia:

• choroba zwyrodnieniowa stawów — rozwija się w wyniku działania czynników biologicznych i mechanicznych na tkanki tworzące staw. To najczęstsza przyczyna dolegliwości ze strony układu ruchu. Warto zaznaczyć, że zwyrodnienie stawów nie jest w tym przypadku konsekwencją starzenia się organizmu: początek i dalszy rozwój choroby jest związany z nadmiernym przeciążeniem stawu i nieprawidłowymi właściwościami chrząstki stawowej;
• reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) — jest przewlekłą chorobą układową tkanki łącznej o podłożu immunologicznym, która aż 3 razy częściej dotyka kobiet. Szczyt zachorowalności przypada na 4. i 5. dekadę życia;
• łuszczycowe zapalenie stawów (ŁZS) — to kolejna przewlekła choroba zapalna stawów, która zwykle współwystępuje z łuszczycą, aczkolwiek jej etiologia pozostaje nieznana. Co ciekawe ŁZS można rozpoznać u osoby bez objawów skórnych łuszczycy. Objawy rozpoczynają się zwykle między 20. a 50. rokiem życia z jednakową częstością u obu płci;
• dna moczanowa — także dna moczanowa może atakować stawy. Sole kwasu moczowego odkładają się w płynie stawowym w postaci złogów. Złogi mogą powstawać w tkankach okołostawowych, a także w nerkach lub w obrębie małżowin usznych jako guzki dnawe. Proces zapalny może mieć ostry lub przewlekły charakter.

Objawy zapalenia stawów

Wymienione choroby nie są jednolite, dlatego pewne dolegliwości zgłaszane przez pacjentów, mogą sugerować rozpoznanie np.:

• choroba zwyrodnieniowa stawów — postępująca destrukcja chrząstki stawowej, a także innych tkanek tworzących staw, prowadzi do powstawania torbieli, zagęszczeń i wyrośli kostnych. Pacjenci zgłaszają ból mięśni i stawów, bóle kręgosłupa, ból kości, trzeszczenia i wtórne zamiany zapalne (np. wysięk w stawie). Nie występują objawy ogólnoustrojowe;
• reumatoidalne zapalenie stawów objawia się głównie nieswoistym zapaleniem symetrycznych stawów, ich uciepleniem i obrzękiem oraz sztywnością poranną trwającą ponad godzinę. Niemniej w przebiegu RZS mogą pojawić się także dolegliwości pozastawowe i powikłania ogólnoustrojowe m.in.: bóle mięśni, zanik mięśni, stan podgorączkowy, rumień na dłoniach, utrata apetytu, zapalenie struktur otaczających serce i płuca, czyli osierdzia i opłucnej, miażdżyca i incydenty zakrzepowo-zatorowe, suche złuszczające zapalenie rogówki i spojówek oraz zapalenie naczyń i zmiany w układzie nerwowym;
• łuszczycowe zapalenie stawów — cechuje się asymetrycznym zapaleniem stawów obwodowych, a także stawów kręgosłupa i stawów krzyżowo-biodrowych. Chorym doskwierają m.in.: ból kręgosłupa, zapalenie błony naczyniowej oka i zmiany na skórze i paznokciach.
• dna moczanowa — nagły, bardzo silny ból i obrzęk stawu, które zwykle uniemożliwiają ruch, określa się mianem „napadu dny”. Skóra w zajętym miejscu (najczęściej na dużym palcu stopy) jest zaczerwieniona, napięta i błyszcząca, ucieplona i szybko dochodzi do złuszczania naskórka. Do objawów choroby, która występuje przewlekle, należą: zapalenie wielostawowe, guzki dnawe, kamica moczowa, napady kolki nerkowe oraz niewydolność nerek.

Skuteczny lek na zapalenie stawów

Trudno mówić o jednym skutecznym leku na zapalenie stawów, ponieważ w zależności od choroby terapia wygląda nico inaczej. Stosowane leki mają pomóc na bolące stawy, ale także zredukować stan zapalny i kontrolować przebieg choroby.

Leczenie farmakologiczne zapaleń stawów

Przed rozpoczęciem leczenia, należy ustalić diagnozę. Dopiero wtedy możliwe jest właściwe dostosowanie farmakoterapii. Niestety, kolejki do lekarza mogą być bardzo długie, więc większość pacjentów próbuje uśmierzyć ból na własną rękę, dlatego sięgają po leki dostępne bez recepty. Pamiętaj jednak, że nawet chwilowa ulga nie powinna sprawić, że zaniechasz dalszej diagnostyki.

Niesteroidowe leki przeciwzapalne, a zapalenie stawów

Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) możemy podzielić według poniższych grup.

Ibuprofen - tabletki dostępne są w każdej aptece, a nawet w sklepach i na stacjach benzynowych:

• Ibuprom Max,
• Nurofen,
• Ibufen,
• Ibum,
• Ibupar,
• Iburapid,
• Ibuprex,
• Mig.

Naproksen — preparaty z naproksenem są dostępne w aptece bez recepty. Występują głównie w postaci żelu: Naproxen Emo, Naproxen Hasco, a także tabletek: Aleve, Naxii. Na rynku dostępne są również produkty z naproksenem, które można wykupić wyłącznie na receptę, np.:

• Nalgesin Forte,
• Apo-Napro,
• Anapran.

Diklofenak — wskazany jest w terapii bólu i stanu zapalnego w przebiegu chorób reumatycznych, np. w reumatoidalnym zapaleniu stawów, w chorobie zwyrodnieniowej stawów i kręgosłupa oraz zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa, a nawet w dnie moczanowej. Można stosować je w różnych formach:

• żel, np. Voltaren Max, Olfen MAX;
• plastry, np. Itami, Olfen Patch;
• płyn, np. Glimbax, xDiclostim;
• kapsułki, np. Voltaren Express Forte;
• tabletek, np. Voltaren Acti Forte, Diclomax;
• aerozol, np. Diky 4%;

Niektóre z nich są do kupienia tylko na receptę np. Olfen Uno, DicloDuo Combi, Dicloberl Retard.

Wymienione preparaty łagodzą ból związany chorobą i odgrywają podstawową rolę w terapii, poprawiając codzienne funkcjonowanie. Jednak stosowania niektórych leków może wiązać się z serią działań niepożądanych, najczęściej: biegunką, zaparciami, wymiotami lub nudnościami, dlatego w celu łagodzenia bólu użyteczny jest także paracetamol (Apap, Paracetamol Zentiva, Paracetamol Accord).

Jakie leki wykorzystuje się w leczeniu chorób zapalnych stawów?

W zależności od rozpoznania i tego, jak nasilone są objawy choroby, stosuje się poniżej opisane środki farmakologiczne.

W chorobie zwyrodnieniowej

Leki na bóle w zmianach zwyrodnieniowych, to przede wszystkim NLPZ, nakładane miejscowo (przezskórnie w postaci żelu, maści lub aerozolu), lub przyjmowane doustnie (nie wpływają na przebieg choroby, a jedynie łagodzą dolegliwości; wybór leku należy dostosować do ryzyka powikłań u danego pacjenta).

Stosuje się także paracetamol, a nawet jeden opioid: tramadol (Tramadol Krka, Tramadol + Paracetamol Medreg, Tramadol Synteza). Można rozważyć pojedyncze zastosowanie GKS w postaci iniekcji dostawowej, gdy reumatyzm nie daje się opanować przez NLPZ i analgetyki, szczególnie w sytuacji, gdy współistnieje wysięk stawowy.

Wykorzystywane są również: duloksetyna (SNRI – inhibitor wchłaniania zwrotnego serotoniny i noradrenaliny): Duloksetyna Lilly, Dulsevia, Dulofor oraz siarczan chondroityny (StructuActiv 500 Activlab Pharma, Esoxx One, Collaflex Duopack).

W reumatoidalnym zapaleniu stawów

Podstawą leczenia RZS są leki modyfikujące przebieg choroby. Zmniejszają stan zapalny i zapobiegają zmianom destrukcyjnym w stawach lub opóźniają ich wystąpienie. Należą do nich: chlorochina (Arechin), hydroksychlorochina (Duplaxil, Hydroxychloroquine Adamed, Plaquenil, Quensyl), cyklosoryna (Cyclaid, Equoral, Sandimmun Neoral), metotreksat (Ebetrexat, Jylamvo, Metex, Metex PEN, Methofill, Methofill SD, Methotrexat-Ebewe) i sulfasalazyna (Salazopyrin EN, Sulfasalazin EN Krka, Sulfasalazin Krka).

Na dalszych etapach leczenia choroby stosuje się leki celowane lub biologiczne. Leki celowane (tofacytynib, baricytynib) hamują na poziomie receptorowym aktywację komórek zapalnych. Z kolei leki biologiczne blokują cząsteczki prozapalne uczestniczące w patogenezie RZS lub działają w innym mechanizmie. Są to w większości rekombinowane przeciwciała skierowane przeciw konkretnym receptorom lub białkom zapalnym. ​Leczenie biologiczne jest niezwykle kosztowne, dlatego pacjenci spełniający kryteria włączenia do takiego leczenia otrzymują leki w ramach programów lekowych. Jeżeli liczba zajętych stawów nie przekracza 1 lub kilku stawów i wykluczono zapalenie, można wykorzystać dostawowe wstrzyknięcia glikokortykosteroidów (Depo-Medrol, Diprophos) lub we wlewach kroplowych (np. Solu-Medrol).

W łuszczycowym zapaleniu stawów

Leczenie ŁZS zależy m.in. od postaci i aktywności choroby, a także od obecności niekorzystnych czynników rokowniczych, takich jak: obecność strukturalnych uszkodzeń, zwiększenie OB/CRP, zapalenie palców, czy zajęcie paznokci. NLPZ są lekami pierwszego wyboru u większości chorych, można również zastosować również glikokortykosteroidy.

W razie ich nieskuteczności włącza się leki modyfikujące przebieg choroby:

• konwencjonalne, np. metotreksat, leflunomid, sulfasalazyna
• biologiczne, np. inhibitory TNF-alfa (etanercept: Enbrel, Erelzi adalimubab: Amgevita, Hulio, Humira, Hyrimoz, Idacio, Imraldi, infliksimab: Flixabi, Inflectra, Remsima, Zessly) lub spróbować leczenia innymi lekami.

W dnie moczanowej

W leczeniu napadu dny moczanowej lekiem z wyboru jest kolchicyna (Colchicum Dispert, Colchican). Jednak może powodować działania niepożądane (kurczowy ból brzucha, biegunka, nudności, wymioty) - ​jeśli wystąpią, należy odstawić lek.

Wdraża się również niesteroidowe leki przeciwzapalne w maksymalnych dawkach: dostępne bez recepty (np. Moilec, Dexak) lub na receptę (np. Dicloberl Retard, Nimesil, Opokan). Co ważne nie stosuje się kwasu salicylowego, który zwiększa poziom kwasu moczowego w osoczu! Kuracja trwa od 1 do 2 tygodni. Następnie wdrażane są leki na receptę, hamujące powstawanie kwasu moczowego, zawierające m.in. allopurynol (np. Milurit, Argadopin, Allupol) lub febuksostat (np. Adenuric, Fubuxostat).

Jak niefarmakologicznie leczyć zapalenie stawów?

Jeśli choroba nie jest zbyt zaawansowana lub objawy mają charakter przejściowy, bóle reumatyczne można łagodzić:

• poprzez zmianę stylu życia — aktywność fizyczna dostosowana do możliwości pacjenta, pomaga usprawnić układ ruchu i zmniejszyć masę ciała, a tym samym obciążenie. Dodatkowo zdrowie stawów wspiera dieta bogata w przeciwutleniacze, kwasy omega-3 i inne składniki odżywcze. Niewskazane jest za to palenie tytoniu i spożywanie alkoholu;
• udając się do fizjoterapeuty — wizyta u specjalisty pomoże ustalić program ćwiczeń skoncentrowany na wzmocnieniu mięśni wokół stawów, poprawie zakresu ruchu i zwiększeniu wytrzymałości;
• zażywając suplementy diety — glukozamina i chondroityna są popularnymi suplementami stosowanymi w celu poprawy stanu stawów, choć dowody naukowe świadczące o ich skuteczności są ograniczone.

Jeśli leki przeciwbólowe okazują się niewystarczające, niezbędny może okazać się zabieg chirurgiczny, zwłaszcza u pacjentów cierpiących na chorobę zwyrodnieniową stawów. Wśród stosowanych interwencji wymienia się:

• artroskopię — czyli nieznacznie inwazyjną procedurę usunięcia lub naprawy zniszczonej tkanki stawowej;
• osteotomię — tj. przecięcie kości i zmiana jej ustawienia w celu odciążenia uszkodzonej części stawu;
• endoprotezoplastykę stawu (wymianę stawu) — czyli zastąpienie niefunkcjonującego stawu implantem. Najczęściej dotyczy stawów biodrowych i kolanowych.