Leki na schizofrenię — co warto wiedzieć o leczeniu schizofrenii?

Schizofrenia co to za choroba i jakie daje objawy?

Nazwa choroby pochodzi od greckich słów schizein (rozszczepiać) i phren (umysł). Schizofrenia to jedna z najczęstszych i najcięższych chorób psychicznych, związana ze zmianami czynnościowymi i strukturalnymi mózgu. Występują w niej zaburzenia myślenia i spostrzegania, niedostosowana lub spłycona ekspresja emocji oraz pogorszenie funkcjonowania społecznego. Inne objawy schizofrenii to m.in.:

• objawy osiowe (4A), czyli autyzm – skupienie na życiu wewnętrznym, wycofanie się z rzeczywistości; afekt tępy – sztywność emocjonalna, skąpa ekspresja; objawy „ambi” – ambiwalencja (jednoczesne występowanie pozytywnych i negatywnych uczuć), ambisentencja (głoszenie całkowicie sprzecznych stwierdzeń), ambitendencja (wykonywanie sprzecznych ze sobą czynności) oraz zaburzenia asocjacji, czyli rozkojarzenie myślenia i wypowiedzi;
• występowanie zaburzeń poznawczych i objawów afektywnych;
• objawy pozytywne (psychotyczne, wytwórcze-urojenia, omamy);
• objawy negatywne, np. zaburzenia mowy, uboga mimika i reakcja emocjonalna;
• objawy depresyjne.

Ryzyko zachorowania na schizofrenię wzrasta u osób: używających substancji psychoaktywnych, żyjących w przewlekłym stresie, które przeszły neuroinfekcje w dzieciństwie lub mają z tego okresu życia traumatyczne doświadczenia, lub których poród wiązał się z powikłaniami. Schizofrenia to choroba ludzi młodych — u kobiet rozpoczyna się między 26 a 45 rokiem życia, a u mężczyzn pomiędzy 20 a 25 rokiem życia. Jej częstość występowania w populacji oscyluje wokół 1%. Należy pamiętać, że schizofrenia jest chorobą przewlekłą, a niektóre jej objawy mogą przypominać te występujące w pewnych chorobach somatycznych, dlatego niezrozumiały dla innych absurdalny sposób myślenia chorego charakteryzujący się zaburzonym postrzeganiem rzeczywistości wymaga pilnej diagnostyki.

Leki na schizofrenie

Leczenie schizofrenii ma charakter kompleksowy i obejmuje farmakoterapię oraz oddziaływania psychospołeczne. Głównym celem terapii schizofrenii jest ustąpienie ostrych objawów choroby i powrót do życia społecznego. Odpowiedzialność za przypominanie choremu, by brał leki, leży na najbliższych mu osobach, ponieważ tylko przez regularną terapię można kontrolować przebieg schizofrenii. Po odstawieniu leku na własną rękę albo zażywaniu nieodpowiednich dawek leku przeciwpsychotycznego występuje znaczące ryzyko nawrotu choroby.

Aby przestrzegać podstawowych zasady farmakoterapii, należy:

• jak najszybciej rozpocząć stosowanie leku;
• odpowiednio dobrać dawkę;
• w trakcie stosowania leków przeciwpsychotycznych pozostawać pod stałą kontrolą specjalisty;
• na bieżąco oceniać efekty terapii schizofrenii.

Leki przeciwpsychotyczne (atypowe leki przeciwpsychotyczne)

Podstawą leczenia schizofrenii są leki przeciwpsychotyczne drugiej i trzeciej generacji (inaczej atypowe leki przeciwpsychotyczne), zwłaszcza podczas pierwszego epizodu choroby. Mają szerokie spektrum działania, poprawiają zdolności poznawcze i są lepiej tolerowane przez chorych.

Dodatkowo lek nowej generacji, o powolnym uwalnianiu może być stosowany w mniejszej dawce, co wiąże się ze zmniejszoną liczbą niepożądanych objawów w porównaniu do przyjmowania tej samej cząsteczki doustnie lub w innej formie. Działanie leku przeciwpsychotycznego rozwija się w ciągu od kilku dni do kilku tygodni. Do takich leków, zalicza się np.:

• olanzapinę — lek I rzutu, o silnym działaniu sedującym: Ranofren, Zolafren, Zolaxa, Zypadhera;
• risperidon — lek I rzutu: Risperidon Vipharm, Risperidon Stada;
• arypiprazol — wskazany w leczeniu objawów negatywnych: Arpixor, Abilify;
• kwetiapinę — działa sedująco, nasennie i częściowo przeciwdepresyjnie: Ketrel, Kwetaplex;
• klozapinę — wskazana na lekooporną postać schizofrenii: Klozapol,Clopizam.

W przypadku kolejnych epizodów farmakoterapia nie wymaga bezwzględnego stosowania LPP IIG/IIIG – pod uwagę bierze się również leki klasyczne. Leczenie farmakologiczne wiązać się z kilkoma działaniami niepożądanymi, np. występowaniem zaburzeń funkcji seksualnych, zaparciami, zaburzeniami rytmu serca, czy sztywnością i drżeniem.

W trakcie terapii lekiem przeciwpsychotycznym konieczne jest okresowe wykonywanie badań takich jak np.:

• morfologia krwi,
• próby wątrobowe,
• stężenie glukozy we krwi na czczo,
• stężenie hemoglobiny glikowanej,
• poziomy hormonów tarczycy.

Leki podtrzymujące

Czas trwania terapii podtrzymującej po pierwszym epizodzie choroby wynosi co najmniej 2 lata, po drugim – 5 lat, po trzecim trwa do końca życia. Uzupełniające leki na schizofrenie to np.:

• leki uspokajające — Alprazolam Aurovitas, Afobam, Lorafen;
• leki przeciwdepresyjne — Sastium, Citabax, Neurotop Retard, Doxepin Teva, Pregabalin Stada;
• leki normotymiczne — Lithium Carbonicum GSK, Depakine Chrono, Absenor.

Leki na nasilenie objawów negatywnych

Przeważające objawy negatywne obserwowane są prawie u 50 proc. osób, które cierpią z powodu schizofrenii. U około 70 proc. z nich utrzymują się przewlekle – 6 miesięcy lub dłużej.

W przeciwieństwie do reszty cierpiących na schizofrenię grupa pacjentów z przeważającymi i z utrzymującymi się objawami negatywnymi ma gorsze rokowanie, a chorzy ci są także częściej oporni na leczenie schizofrenii. Leczenie objawów negatywnych wciąż pozostaje wyzwaniem.

Inne zalecenia dla chorych na schizofrenię

Jeszcze do niedawna podstawowym postępowaniem w leczeniu była hospitalizacja, dziś dzięki postępowi wiedzy i nowoczesnej farmakoterapii pacjenci trafiają do szpitala znacznie rzadziej. W leczeniu schizofrenii istotne jest unikanie stresu, umiarkowany wysiłek fizyczny, psychoterapia, psychoedukacja i praca z rodziną chorego.