Grypa typu A: czy jest groźna? Jakie daje objawy?

Grypa typu A – definicja

Grypa to ostra i wysoce zakaźna choroba układu oddechowego spowodowana przez wirus grypy (typu A, B lub C). Przy czym wirus grypy typu A jest najgroźniejszym ze wszystkich. Jego rezerwuarem są: ludzie i inne ssaki (np. psy, koty, świnie, konie) oraz ptaki (w tym drób). Patogen rozprzestrzenia się głównie drogą kropelkową, a także przez skażone ręce i przedmioty. Namnażanie się wirusa wywołuje obrzęk błony śluzowej tchawicy, oskrzeli oraz oskrzelików, stąd biorą się objawy ze strony układu oddechowego, którym towarzyszy stan zapalny, psujący ogólne samopoczucie.

Czym różni się grypa typu A od grypy typu B?

Grypa typu A i grypa typu B to dwa główne rodzaje wirusa grypy, różniące się nie tylko strukturą genetyczną, ale także epidemiologią i zdolnością do wywoływania epidemii. Zakażenia wirusem grypy typu A, cechują się: wysoką zjadliwością, zdolność do wywoływania grypy pandemicznej, krótki czas wylęgania, a także częste mutacje i wysoka różnorodność antygenowa, które wiążą się z potrzebą corocznej zmiany składu szczepionek.

Grypa typu A – epidemiologia w Polsce i na świecie

Według WHO (2023) rocznie na całym świecie dochodzi do ok. 1 mld zachorowań na grypę. Aż 3–5 mln z nich to przypadki ciężkie, a 290–650 tys. to przypadki śmiertelne (zwykle do śmierci prowadzi niewydolność oddechowa). Zależnie od skali zapadalności mówimy o dwóch typach:

• grypie sezonowej – czyli wzroście zachorowań, występującym co roku wywoływanym przez wirusy grypy typu A i B, których rezerwuarem są ludzie;

• grypie pandemicznej – jak pokazuje historia, pandemie grypy to zjawisko, z którym mamy do czynienia co kilkanaście lub kilkadziesiąt lat. Choroba rozprzestrzenia się bardzo szybko, po wielu kontynentach, a jej przyczyną są nowe, nieznane wcześniej odzwierzęce podtypy lub warianty wirusa typu A, które w wyniku mutacji stają się patogenne dla ludzi i wywołują grypę o groźniejszym przebiegu.

Zakaźność wirusa grypy typu A

Wirus grypy typu A jest wysoce zakaźny i rozprzestrzenia się głównie drogą kropelkową, poprzez kaszel, kichanie oraz kontakt z powierzchniami, na których obecny jest wirus. Co gorsza, osoby zakażone mogą przenosić wirusa jeszcze przed pojawieniem się objawów, co ułatwia szybkie rozprzestrzenianie się wirusa w populacji.

Wirus grypy typu A – jakie daje objawy?

Okres inkubacji grypy jest krótki (1–4 dni), a wystąpienie objawów nagłe, przy czym nawet połowa zakażeń przebiega bezobjawowo. Dorośli pacjenci są zakaźni dla otoczenia:

• na 1 dzień przed wystąpieniem objawów,

• na 5–10 dni po ich wystąpieniu. 

Grypa może mieć różne nasilenie, w tym ciężkie, wywołujące zaostrzenie chorób przewlekłych i prowadzące do niewydolności oddechowej. Początek jest nagły z wystąpieniem objawów ogólnych, które są wspólne dla wielu chorób takich jak:

• objawy ogólne bóle głowy i ból mięśni, wysoka gorączka oraz osłabienie;

• dolegliwości ze strony układu oddechowego — suchy kaszel, katar i ból gardła. Niektórzy pacjenci zgłaszają również inne symptomy, tj. zapalenie ucha środkowego, wymioty lub biegunkę.

Objawy grypy w zależności od wieku

Cechą charakterystyczną zakażenia wirusem grypy jest to, że ryzyko zachorowania, a nawet zgonu występuję w każdej grupie wiekowej. Np. ospa wietrzna, różyczka, odra i świnka, a także trzydniówka, szkarlatyna i mononukleoza, to jednostki, które raczej dotyczą osób młodszych. Tymczasem w przypadku grypy nie można mówić o selektywności — dotyka każdego. Jednak objawy grypy mogą nieco różnić się pomiędzy poszczególnymi grupami wiekowymi, np.:

• u dzieci przebieg choroby często jest nietypowy, pojawia się u nich: senność lub rozdrażnienie, zmiany zachowania, brak łaknienia, wymioty;

• u osób starszych dominują: zaburzenia świadomości, uczucie zmęczenia i znaczne osłabienie.

Czy grypa typu A jest groźna?

Grypa typu a jest zdecydowanie bagatelizowana, jednocześnie pozostając groźną chorobą. Pomimo że u większości osób choroba ustępuje samoistnie, to u osób starszych, dzieci oraz osób z osłabioną odpornością i innymi chorobami przewlekłymi, ryzyko powikłań jest zdecydowanie większe.

Grypa typu A może wywoływać:

• zapalenie płuc,

• zapalenie mięśnia sercowego,

• a w niektórych przypadkach także powikłania neurologiczne, takie jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych czy zapalenie mózgu.

W szczególnie ciężkich przypadkach może rozwinąć się niewydolność oddechowa, łącznie z zagrażającym życiu ARDS (zespołem ostrej niewydolności oddechowej).

Wirusy grypy typu A – grupy ryzyka i powikłania grypy

Osoby najbardziej narażone na ciężki przebieg choroby to dzieci, osoby starsze, pacjenci z chorobami przewlekłymi oraz osoby z osłabioną odpornością. Skoro wiadomo już, że konsekwencje choroby mogą obejmować m.in. zapalenie płuc, zaostrzenie astmy, zapalenie mięśnia sercowego, a także powikłania neurologiczne i że osoby z chorobami przewlekłymi, takimi jak cukrzyca czy choroby serca, są bardziej podatne na powikłania grypy, oznacza to, że powinny szczególnie dbać o profilaktykę oraz leczenie grypy typu A.

Dlatego, mimo że grypa może imitować objawy przeziębienia, nie należy zwlekać z wizytą u lekarza.

Grypa typu A – rozpoznanie i leczenie

Identyfikację wirusa grypy umożliwiają badania wirusologiczne (wykrycie RNA wirusa) i serologiczne. Terapia grypy polega głównie na leczeniu objawowym. Jednak w ciężkich i powikłanych przypadkach stosuje się również leczenie przeciwwirusowe.

Leki przeciwwirusowe powinny zostać podane w ciągu 48 godzin od wystąpienia pierwszych objawów, ponieważ mogą zapobiec dalszemu rozwojowi choroby i skrócić czas trwania infekcji. Przy czym w grupach ryzyka i u ciężko chorych nie należy czekać na laboratoryjne potwierdzenie zakażenia, dotyczy to również kobiet w ciąży.

Szczepienie przeciwko grypie typu A

Szczepienie przeciwko grypie typu A jest najskuteczniejszym sposobem zapobiegania chorobie i jej powikłaniom. Coroczne szczepienia są rekomendowane szczególnie dla osób z grup ryzyka, takich jak osoby starsze, dzieci, kobiety w ciąży oraz pacjenci z chorobami przewlekłymi. Szczepienie przeciw grypie polega na podaniu pojedynczej dawki szczepionki, podskórnie lub domięśniowo, zazwyczaj w mięsień naramienny. Odporność poszczepienna wykształca się już po ok. 2 tygodniach.

Preparaty przeciwko grypie typu A są regularnie aktualizowane, aby były skuteczne wobec zmiennych szczepów wirusa. Szczepienie może nie tylko zapobiec zachorowaniu, ale także zmniejszyć ryzyko poważnych powikłań grypy, co jest istotne w kontekście zdrowia publicznego.

Zapobieganie infekcji grypowej

W zapobieganiu zakażeniom duże znaczenie ma m.in. częste mycie rąk, noszenie maseczek ochronnych na czas kontaktu z chorym oraz unikanie dużych skupisk ludności w czasie wzrostu zachorowań. Warto unikać także przebywania w dużych skupiskach ludzkich, kiedy panuje sezon grypy.

Ze względu na ciągłą ewolucję i mutacje wirusa przechorowanie nie pozostawia po sobie trwałej odporności, przez co do kolejnych zakażeń może dochodzić wielokrotnie w ciągu życia.