Co to jest lekomania i jak pomóc osobie uzależnionej od leków?

Czym dokładnie jest uzależnienie od leków, czyli lekomania?

Jak sama nazwa wskazuje, jest to zaburzenie psychiczne, które objawia się potrzebą regularnego przyjmowania leków również w sytuacji, gdy nie jest to uzasadnione realną potrzebą medyczną. W ramach uzależnienia lekomani przyjmują leki w nadmiernej ilości i trwa to od dłuższego czasu. Pod względem zagrożenia dla społeczeństwa, choroba jest porównywalna do narkomanii i alkoholizmu. Każdy z nas jest podatny na różnego rodzaju uzależnienia. W przypadku lekozależności preparatami uzależniającymi mogą być m.in. leki przeciwbólowe, leki uspokajające, leki nasenne, czy też leki psychotropowe, dopingujące, przeczyszczające, hormonalne, przeciwzapalne i euforyzujące oraz suplementy diety. W polskich warunkach najczęściej diagnozuje się uzależnienie od leków przeciwbólowych.

Przyczyny występowania lekozależności

Tak naprawdę przyczyn nadużywania leków i uzależnienia od nich może być bardzo dużo. Wiele zależy od indywidualnych predyspozycji pacjenta oraz występowania określonych czynników, które zwiększają ryzyko występowania schorzenia. Bardziej podatne na występowanie lekomanii są osoby, które zmagają się m.in. z zaburzeniami lękowymi, somatyzacyjnymi, depresyjnymi, napięciem. Ryzyko zwiększają także zaburzenia emocjonalne. Większe dawki leku przyjmują również osoby, które mają skłonność do nadużywania narkotyków i alkoholu.

Bardziej narażone na problemy z lekozależnością są osoby cierpiące na hipochondrię oraz samotne. Lekomania jako schorzenie często rozwija się wtórnie do problemów, które pierwotnie występują u osoby chorej. Sytuacji nie poprawia fakt, że w Polsce jest bardzo łatwa dostępność leków, które można kupić zarówno w aptekach, jak i w sklepach spożywczych, czy nawet na stacjach benzynowych. Do tego na każdym kroku stykamy się z komunikatami reklamowymi firm farmaceutycznych. To sprawia, że osoba, która nadużywa leków, nie ma żadnych problemów z ich kupieniem i może brnąć dalej w swoje uzależnienie. W tym zakresie brakuje świadomości społecznej, przez co wiele osób nie zdaje sobie sprawy z tego, do czego może doprowadzić silna lekomania oraz ma trudności z rozpoznaniem objawów choroby.

Dlaczego leki uzależniają?

Wpływ na występowanie uzależnień od leków mają substancje aktywne, które są w nich zawarte. Każda z nich wykazuje nieco inne działanie, a osoby uzależnione poszukują tych, które spełnią ich oczekiwania w tym zakresie. Substancja aktywna wchodzi w interakcje z organizmem pacjenta, a także wpływa na zachodzące w nim procesy metaboliczne i inne. Jeżeli lek przyjmowany jest długotrwale, to z czasem dostarczanie jego dawek jest niezbędne do tego, aby poszczególne procesy zachodziły prawidłowo.

Ponadto u osoby chorej pojawia się uczucie lęku i przekonanie, że brak przyjęcia tabletki spowoduje poważne komplikacje zdrowotne i zaburzy pracę organizmu. W praktyce jest wręcz przeciwnie i każda kolejna przyjęta tabletka wpływa jeszcze bardziej niekorzystnie na stan zdrowia osoby uzależnionej oraz jej obecną sytuację. Niekontrolowane przyjmowanie leków jest bardzo niebezpieczne i w najgorszej sytuacji prowadzi nawet do śmierci.

Objawy uzależnienia od leków

Codzienne funkcjonowanie osoby z lekozależnością jest utrudnione. Wszystko dlatego, że nadmierne przyjmowanie leku może powodować niepożądane skutki fizyczne oraz psychiczne. Sama choroba jest trudna do zdiagnozowania przez lekarza, ponieważ każda osoba uzależniona neguje swój problem i nie chce się do niego przyznać. Ponadto osoby bliskie mogą nie zdawać sobie sprawy ze skali problemu. Nie niepokoi ich fakt przyjmowania leków, ponieważ przyjmuje się, że są one przepisane przez lekarza z powodów zdrowotnych.

Do charakterystycznych objawów choroby, które można rozpoznać u osób uzależnionych, należą:

• silna potrzeba zażywania preparatów farmakologicznych, również po ustąpieniu objawów choroby;
• pogorszenie nastroju w wyniku braku przyjęcia dawki leku, i widoczna poprawa samopoczucia po zażyciu tabletki;
• wzrost tolerancji na leki (przez to pacjent przyjmuje silniejsze dawki leku, aby wykazywały pożądane niego skutki);
• częste wizyty u różnych lekarzy (w celu zdobycia leku na podstawie kolejnych recept);
• nieskuteczne próby odstawienia leku lub ograniczenia jego dawki;
• utrata kontroli nad przyjmowaniem leku;
• pogorszenie relacji z bliskimi;
• pogorszenie sytuacji zawodowej.

Osoby uzależnione od przyjmowania leków wykazują nadmierną koncentrację na zdobyciu kolejnych dawek, przez co zaniedbują swoje życie codziennie. Cierpi na tym ich najbliższa rodzina, a także osiągnięty status społeczny i pozycja zawodowa. W przypadku uzależnienia od leków, na pierwszym miejscu stawiana jest substancja chemiczna, której głód się odczuwa.

Jakie skutki powoduje lekomania?

Niestety nadmierne przyjmowanie środków farmaceutycznych prowadzi do wielu problemów zdrowotnych, zarówno natury psychicznej, jak i fizycznej. Uzależnienie fizyczne może sprawić, że bez przyjęcia leków pacjent nie będzie mógł normalnie funkcjonować. Do groźnych skutków choroby zaliczane są m.in.:

• zaburzenia pracy nerek
• wrzody żołądka;
• niewydolność wątroby;
• zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego;
• przestrojenie czynności psychicznych;
• zespół abstynencyjny;
• zaburzenia ciśnienia tętniczego;
• zaburzenia pracy serca;
• problemy z układem oddechowym;
• problemy z układem pokarmowym;
• silne zatrucia;
• przedawkowanie i śmierć.

W związku z tym nie można bagatelizować żadnych sygnałów, które mogą świadczyć o uzależnieniu naszym lub kogoś z naszych bliskich. Wówczas należy niezwłocznie skontaktować się ze specjalistą i wdrożyć leczenie. Dobrym wyborem jest ośrodek terapii uzależnień, który specjalizuje się w walce z lekozależnością.

Skutki społeczne

Osoby uzależnione od przyjmowania leków borykają się również z problemami społecznymi. Ze względu na swoje uzależnienie często są wykluczone ze społeczeństwa lub mają takie poczucie. Samoczynnie wycofują się z życia towarzyskiego, unikają kontaktu z przyjaciółmi, znajomymi i rodziną. Do tego dochodzą również problemy w pracy, które spowodowane są m.in. obniżoną koncentracją i wydajnością. Osoby pod wpływem leków są bardziej narażone na wypadki w pracy, przez co mogą stwarzać zagrożenie dla innych.

Tego typu choroby dotykają osób w każdym wieku, jednak najbardziej narażeni są na nie młodzi dorośli. To ta grupa społeczna ma największą skłonność do uzależnień od preparatów farmaceutycznych. Dotyka to każdej grupy społecznej, a choroba często atakuje niespostrzeżenie i powoli się rozwija. Gdy uświadamiamy sobie, że coś jest nie tak, to schorzenie ma zazwyczaj zaawansowane stadium. Przez to w krótkim czasie możemy stracić status społeczny, czy pozycję zawodową, na którą pracowaliśmy przez lata. Przekłada się to na naszą sytuację materialną oraz rodzinną. To tylko wybrane skutki społeczne, które może powodować lekozależność.

Objawy odstawienia leków

Gdy dojdzie do czasowego odstawienia leków, obserwuje się nieprzyjemne objawy zespołu abstynencyjnego. Przykładowe objawy abstynencyjne to m.in.:

• spadek zdolności psychomotorycznych;
• osłabienie pamięci;
• drżenie mięśni;
• problemy z koncentracją;
• nieprzyjemne doznania;
• zawroty głowy;
• nerwowość;
• pogorszenie nastroju;
• uczucie niepokoju;
• drażliwość;
• poczucie lęku
• zaburzenia snu;
• dreszcze;
• bóle głowy;
• nudności;
• halucynacje.

Zakres i skala objawów zespołu abstynencyjnego zależą od stopnia uzależnienia pacjenta, a także od indywidualnych predyspozycji jego organizmu.

Jak wspierać osoby uzależnione od nadmiernego zażywania tabletek i innych środków farmaceutycznych?

Niezwykle ważne jest odpowiednie wspieranie osób uzależnionych od zażywania leków, suplementów diety, czy też preparatów wspomagających. Przede wszystkim należy okazać chorej osobie wsparcie i zrozumienie. Podobnie jak przy innych uzależnieniach, tak i tu nie można naciskać na lekomana, aby udał się do specjalisty. Nawet jeżeli do tego dojdzie, to efekty będą krótkotrwałe. Zdecydowanie lepsze efekty daje stopniowe uświadamianie bliskich w zakresie ich problemów. Jeżeli sami to zrozumieją, to dużo łatwiej będzie im podjąć decyzję o udaniu się do ośrodka leczenia uzależnień.

Gdy decyzja zostanie podjęta bezpośrednio przez lekomana, to efekty leczenia będą jeszcze lepsze. Na każdym etapie leczenia pacjent powinien czuć wsparcie bliskich, zarówno ze strony rodziny, przyjaciół, jak i współpracowników. Czasami niewiele nas to kosztuje, a dla takiej osoby może to oznaczać sukces lub porażkę.

Jak wygląda leczenie lekomanii?

Leczenie lekomanii nie jest proste. Wymaga posiadania odpowiedniego doświadczenia terapeutów, a także znajomości psychiki ludzkiej i mechanizmów z nią związanych. Ponadto w leczeniu poza psychoterapią stosuje się inne metody wsparcia pacjentów. Nieocenionym wsparciem przy lekozależności jest ośrodek leczenia uzależnień. W nim prowadzi się równolegle psychoterapię oraz detoksykacje organizmu. Cały proces powinna poprzedzić dokładna diagnostyka. Ze względu na charakterystykę schorzenia, w przypadku lekozależności nie jest rekomendowane leczenie farmakologiczne.

Na początek diagnoza

Diagnostyka lekarska opiera się na dokładnym wywiadzie medycznym z pacjentem, a także prześledzeniu jego historii medycznej. Sprawdza się listę przyjmowanych w ostatnim czasie medykamentów, a także częstotliwość wizyt lekarskich. W tym celu zachęca się placówki medyczne do gromadzenia statystyk odwiedzin poszczególnych pacjentów.

Detoksykacja

Kolejnym krokiem jest detoks lekowy. Polega on na stopniowym zmniejszaniu dawki leku uzależniającego pacjenta. Prowadzi się to aż do momentu całkowitego wyeliminowania jego śladu z organizmu. Cały proces powinien być prowadzony pod ścisłą kontrolą lekarską, ponieważ reakcja organizmu osoby uzależnionej może być różna. Po zakończeniu detoksykacji rozpoczyna się terapia odwykowa. Ta prowadzona jest według różnych modeli terapeutycznych. W zależności od skali problemu i standardów panujących w danym ośrodku leczenia uzależnień, może to być terapia indywidualna lub grupowa. Można ją prowadzić w formie ambulatoryjnej lub stacjonarnej.

Czy da się temu zapobiegać?

Warto zastanowić się nad tym, czy da się zapobiec uzależnieniu od leków. Odpowiednia profilaktyka i samokontrola to klucz do tego, aby zminimalizować ryzyko rozwoju uzależnienia. Tak naprawdę każdy z nas od czasu do czasu ma medyczną potrzebę zażywania leków. Może to być związane z różnego rodzaju schorzeniami tymczasowymi lub przewlekłymi. Kluczem jest przy tym zażywanie preparatów świadomie, odpowiedzialnie i według wskazań medycznych. Wówczas zależność lekowa nie powinna występować.

W ramach zapobiegania występowania lekozależności rekomenduje się stosowanie do następujących zasad:

• konsultuj swój stanu zdrowia z lekarzem i nie lecz się na “własną rękę”;
• informuj lekarza o wszystkich przyjmowanych obecnie lub w ostatnim czasie lekach;
• słuchaj rad lekarza i postępuj zgodnie z jego zaleceniami dotyczącymi dawkowania, sposobu zażywania leku i długości terapii;
• zażywaj dawki wskazane przez medyka, większe dawki leków mogą uzależniać;
• informuj lekarza o wszystkich ewentualnych skutkach ubocznych;
• unikaj przyjmowania nawet na najmniejsze dolegliwości zdrowotne;
• reaguj na rzeczywiste objawy bólowe;
• nie wierz we wszystkie reklamy środków farmaceutycznych i opinie osób bez doświadczenia i wiedzy lekarskiej.

Dzięki temu z dużą skutecznością będziesz w stanie zapobiec ewentualnemu uzależnieniu się. Odpowiednie przyjmowanie leków wpływa korzystnie na stan zdrowia pacjenta oraz nie powoduje większego zagrożenia. To niezwykle ważne, ponieważ każdy z nas powinien dbać o własne zdrowie.