Choroba dwubiegunowa – przyczyny, objawy, leczenie

Choroba dwubiegunowa – co to za zaburzenie?

Choroba dwubiegunowa (inaczej zaburzenie afektywne dwubiegunowe) to choroba psychiczna charakteryzująca się nawracającymi wyraźnymi zaburzeniami nastroju i aktywności w postaci podwyższenia nastroju, wzmożonej aktywności (mania, hipomania), następnie obniżenia nastroju, spadku energii i aktywności (depresja) lub odwrotnie. Oznacza to że chory cierpi na zmianę zarówno z powodu manii jak i depresji. Podobnie jak depresja, wymaga leczenia pod okiem specjalisty.

Symptomy zespołu maniakalnego pojawiają się nagle, szybko narastają, utrzymują się od 2 tygodni do 4-5 miesięcy. Objawy depresji utrzymują się średnio około jednego roku. W przebiegu epizodów mogą wystąpić również zaburzenia psychotyczne: urojenia (także halucynacje) wielkościowe (przekonanie o szczególnej ważności własnej osoby) w przebiegu manii i lub grzeszności i winy (przekonanie chorego, że zrobił lub robi coś bardzo złego) w przebiegu depresji. Wówczas rozpoznaje się dwubiegunowe zaburzenia afektywne z objawami psychotycznymi.

W zaburzeniach afektywnych dwubiegunowych zarówno z objawami psychotycznymi jak i bez nich między epizodami z reguły występuje powrót do pełnego stanu zdrowia. Niestety w miarę upływu lat trwania choroby remisje choroby ulegają skróceniu, a nawroty stają się częstsze i dłuższe.

Ryzyko zachorowania u kobiet i mężczyzn jest podobne, i wynosi ok 1%. U około 5-10% pacjentów występują co najmniej cztery epizody manii i depresji w ciągu roku (szybkie zmiany cyklu). Objawy choroby afektywnej dwubiegunowej zazwyczaj pojawiają się w okolicy trzydziestego roku życia pacjenta. Jednak nie oznacza to, że nie mogą też na nią zachorować ludzie starsi lub młodsi. Choroba afektywna dwubiegunowa dotyka z taką samą częstością kobiety, jak i mężczyzn.

Choroba dwubiegunowa – przyczyny

Wystąpienie choroby dwubiegunowej może mieć wiele przyczyn. Wśród tych biologicznych podkreśla się znaczenie czynników genetycznych, kwestie zaburzeń neurologicznych  w mózgu czy problemów natury hormonalnej, np. z tarczycą. Wśród przyczyn psychospołecznych warto zwrócić uwagę na utratę osoby bliskiej i inne sytuacje stresowe. Do powstania choroby dwubiegunowej może również przyczynić się zażywanie środków psychoaktywnych.

Choroba dwubiegunowa – objawy

Choroba dwubiegunowa charakteryzuje się przeplataniem się objawów depresyjnych i maniakalnych dlatego jej objawy są skrajnie różne w zależności od fazy choroby w której znajduje się dana osoba.

W epizodzie depresyjnym obserwujemy objawy charakterystyczne dla depresje. Epizod depresyjny charakteryzuje się obniżonym nastrojem, utratą zainteresowań i zdolności do czerpania przyjemności i radości  z życia oraz zmniejszoną energią, co objawia się obniżoną aktywnością i wzmożoną męczliwością nawet przy niewielkim wysiłku. Zaburzenia nastroju w depresji przejawiają się w postaci smutku, przygnębienia i odrętwienia. Często pojawia się także cierpienie, niepokój i lęk. Istotna jest także dynamika objawów w ciągu dnia – rano pacjent czuje się gorzej a wieczorem lepiej.

Osoby z depresją tracą zdolność do czerpania przyjemności i zadowolenia z życia (anhedonia). To co dotąd cieszyło pacjenta, sprawiało mu radość teraz jest dla niego obojętne a nawet przygnębiające gdy porównuje to, jaką przyjemność pewne aktywności sprawiały mu kiedyś. Osoby cierpiące z powodu depresji wycofują się z odgrywanych dotąd ról społecznych, zawodowych i rodzinnych. Zdarza się, że zaniechują jakiekolwiek aktywności – nawet tych podstawowe aktywności dnia codziennego. Widoczny jest brak energii i żywotności, a każde działanie staje się niezwykle wyczerpujące. Obniżenie napędu psychoruchowego widoczne jest w reaktywności emocjonalnej, sposobie poruszania się, mówienia i reagowania na bodźce zewnętrzne. Charakterystyczne jest również unikanie kontaktów z ludźmi, nawet tych najbliższych.

U chorych na depresję występują też zaburzenia różnych procesów poznawczych. Ma miejsce spowolnienie toku myślenia, osłabienie zdolności zapamiętywania i odtwarzania materiału. Pojawia się również poczucie niskiej wartości i samooceny. W skrajnych przypadków może dojść nawet do wystąpienia urojeń grzeszności i winy, czyli nieprawdziwe przekonanie chorego, że zrobił coś złego lub jest czemuś winny. Obserwuje się także trudności w zasypianiu oraz liczne dolegliwości somatyczne, np.: bóle głowy, zaparcia, zaburzenia łaknienia, nadmierne wysychanie błon śluzowych, problemy z erekcją, zaburzenia rytmu menstruacyjnego, ogólne napięcie ciała. Mogą pojawić się również myśli i próby samobójcze.

W epizodzie maniakalnym z kolei obserwujemy zaburzenia nastroju – od podwyższonego samopoczucia do euforii.  Obserwujemy wzmożony napęd i aktywność aż do takiej, która pozbawiona jest wszelkich zahamowań i kontroli. Zmiany nastroju mogą mieć różne nasilenie: od wyraźnego zadowolenia po znaczne pobudzenie, a nawet rozdrażnienie. Charakterystyczne jest niezwykle optymistyczne postrzeganie swojej aktualnej sytuacji i przyszłości. Chorzy mają os sobie bardzo wysokie mniemanie, odczuwają nieograniczona wiarę w swoje możliwości i we własne siły.

Może to prowadzić do nieracjonalnych działań takich jak np. wydawanie znacznych sum pieniędzy czy angażowanie się w nieracjonalne przedsięwzięcia biznesowe. Mogą również podejmować ryzykowne aktywności seksualne czy eksperymentować z różnymi substancjami psychoaktywnymi. Mimo to zachowanie takich osób jest często nieukierunkowane lub wręcz chaotyczne w odczuciu obserwatorów. W kontaktach społecznych da się odczuć skrócony dystans. Potrafią być także pobłażliwe, a nawet agresywne lub napastliwe.

Pojawiają się też zaburzenia procesów poznawczych: przyspieszony tok myślenia (aż do gonitwy myśli). Pojawia się wielomówność i słowotok. Obserwuje się zaburzenia koncentracji. Wypowiedzi chorego często są chaotyczne, a nawet pozbawione sensu. Pojawiają się zaburzenia snu i łaknienia w postaci bezsenności i zaniedbywania odżywiania. Może dojść do zaniedbywania higieny osobistej.

Jak widać choroba dwubiegunowa daje skrajnie inne objawy w zależności od fazy choroby. Dlatego często jest trudna do zdiagnozowania co opóźnia objęcie chorego odpowiednim leczeniem i opieką.

Choroba dwubiegunowa – leczenie

Głównym celem terapii jest wydłużenie okresu remisji i niedopuszczanie do nawrotów. Za najbardziej skuteczną formę leczenia zaburzeń dwubiegunowych uznaje się połączenie psychoterapii, psychoedukacji i farmakoterapii. Jako najbardziej skuteczne metody terapii uznaje się te krótkoterminowe, tj. terapię poznawczo-behawioralną oraz personalną. Można wypróbować również terapię grupową, która często przynosi bardzo dobre rezultaty.

Bardzo ważna jest psychoedukacja która uczy pacjenta między innymi na jakie objawy zwracać uwagę aby wychwycić zmianę fazy choroby, kiedy iść do lekarza. Z reguły konieczne jest również wprowadzenie farmakoterapii. W okresie manii chorzy są leczeni neuroleptykami (benzodiazepiny, kwetiapina, olanzapina) hamującymi objawy choroby, natomiast pacjentom w depresji podaje się stabilizatory nastroju (np. sole litu, walproiniany, karbomazepinę). Zasadniczo unika się podawania leków przeciwdepresyjnych, ponieważ mogą one spowodować bezpośrednie przejście depresji w manię. W skrajnych przypadkach, szczególnie lekoopornych, stosuje się elektrowstrząsy. Leczenie często odbywa się w warunkach szpitalnych co przyspiesza proces leczenia.

Czy choroba dwubiegunowa jest wyleczalna?

Niestety choroba dwubiegunowa jest chorobą nieuleczalną. Należy jednak pamiętać że odpowiednie leczenie przynosi bardzo dobre efekty. Leki nowej generacji nie wywołują otępienia i nie pogarszają funkcji poznawczych, dzięki czemu pacjenci mogą normalnie funkcjonować w społeczeństwie: pracować, uczyć się, zakładać rodziny i wychowywać dzieci. Psychoedukacja uczy zauważania charakterystycznych dla choroby symptomów i reagowania. Psychoterapia pozwala na zmianę błędnych przekonań i wyobrażeń na temat siebie i swojej choroby.

Dlatego tak ważna jest odpowiednia diagnoza i jak najszybsze objęcie chorego profesjonalnym wsparciem, opieką i leczeniem. Jeśli zaobserwujemy u siebie bądź swoich bliskich silne, niepokojące zmiany nastrojów, należy zgłosić się do specjalisty celem diagnozy. Internista, psychiatra bądź psycholog, po przeprowadzonym wywiadzie oraz odpowiednich badaniach postawi właściwe rozpoznanie i podejmie stosowne leczenie.