Choroba uchyłkowa i zapalenie uchyłków jelita – przyczyny, objawy i leczenie

Choroba uchyłkowa i zapalenie uchyłków

Uchyłki nabyte j to drobne (5–10 mm) przepukliny błony śluzowej okrężnicy uwypuklające się przez jej błonę mięśniową. To jedna z najczęstszych chorób przewodu pokarmowego osób dorosłych: występują u ponad połowy populacji po 60. r.ż. i same w sobie zazwyczaj nie dają objawów (aż u 80% pacjentów), przez co często są wykrywane przypadkowo, dopiero podczas badań diagnostycznych. Problem zaczyna się, gdy dochodzi do ich zapalenia — mówimy wtedy o chorobie uchyłkowej okrężnicy. 

Typy uchyłków

Najczęstszy typ uchyłków to opisywane wyżej tzw. uchyłki rzekome. W ramach ciekawostki można wspomnieć także o uchyłkach wrodzonych, które w odróżnieniu od uchyłków nabytych są uchyłkami prawdziwymi. Oznacza to, że są uwypukleniami wszystkich warstw ściany jelita. Jednak przydarzają się na tyle rzadko, że mają marginalne znaczenie kliniczne.

Przyczyny uchyłkowatości

Uchyłki jelita grubego najczęściej pojawiają się w esicy, z powodu jej budowy. Jest ona wąska i gromadzi się w niej stolec, wraz z dużą ilość gazów. Powoduje to, że powstaje w niej najwyższe ciśnienie w jelitach. Poza tym, gdy wraz z wiekiem dochodzi do ścieńczenia warstwy mięśni: powstają przepukliny śluzówki, formując uchyłki. Do powyższego stanu predysponują również konkretne czynniki np.:

• dieta uboga w błonnik pokarmowy;
• otyłość;
• mała aktywność fizyczna;
• skłonność do zaparć i niestrawności;
• choroby tkanki łącznej. 

Uchyłki jelita grubego – objawy

Jak już wspomniano, same uchyłki raczej nie dają o sobie znać. Sytuacja zmienia się, gdy dochodzi do ich zapalenia. Towarzyszą mu m.in.:

• silny ból brzucha w lewym dolnym kwadrancie;
• wzdęcia brzucha;
• nudności i wymioty;
• zmiana rytmu wypróżnień – zaparcia i biegunki, wzdęcia;
• objawy sugerujące niedrożność – przemijające zatrzymanie wypróżnień i gazów. 

Jeśli uchyłki występują bliżej prawej części brzucha, dolegliwości mogą imitować objawy ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego, z kolei symptomy takie jak zatrzymanie gazów i stolca oraz nasilony ból brzucha mogą sugerować niedrożność przewodu pokarmowego. Dlatego, w przypadku podejrzenia choroby uchyłkowej wykonuje się tomografię komputerową jamy brzusznej i miednicy.  Uchyłki bezobjawowe wykrywane są w kolonoskopii lub rzadziej w kontrastowym wlewie doodbytniczym. Oba badania są jednak przeciwwskazane w ostrym zapaleniu uchyłków.

Należy podkreślić, że choroba może mieć poważne powikłania: ostre zapalenie uchyłków zaczyna się w pojedynczym uchyłku i szybko szerzy się wzdłuż okrężnicy, formując ropień przyokrężniczy, czemu towarzyszą objawy miejscowego zapalenia otrzewnej. Nieleczona uchyłkowatość może prowadzić także do:

• przedziurawienia części jelita grubego;
• powstania przetok, czyli połączeń pomiędzy narządami;
• krwawienia z uchyłku. 

Wskazania do leczenia choroby uchyłkowej 

Wskazania do leczenia uchyłków jelita grubego zależą od nasilenia objawów i przebiegu choroby. Jeśli uchyłkowatość przebiega bezobjawowo, zwykle nie wymaga podejmowania terapii farmakologicznej. Pacjentom zaleca się jedynie modyfikację diety (więcej błonnika i płynów). Leczenie jest konieczne w przypadku choroby uchyłkowej z objawami, takimi jak: bóle brzucha, wzdęcia czy zaburzenia wypróżnień — stosuje się wtedy dietę lekkostrawną, probiotyki i leki łagodzące dolegliwości.

Czasami konieczna jest antybiotykoterapia, a cięższe powikłania, takie jak ropień, perforacja czy niedrożność, mogą wymagać leczenia operacyjnego. Niestety nawet wycięcie miejsca, w którym znajdują się uchyłki, nie gwarantuje wyleczenia, mogą one zwyczajnie pojawić się w innych odcinkach jelita. 

Leczenie choroby uchyłkowej

Zdarza się, że poza odpowiednią dietą, osobą z uchyłkami jelita grubego, lekarz może zalecić: 

• ryfaksyminę – (Xifaxan), co miesiąc przez 7 dni – do 12 miesięcy.  Lek jest nieznacznie wchłaniany w jelicie do krwiobiegu, dlatego działa wyłącznie na drobnoustroje znajdujące się w jelicie.
• drotawerynę – (No-Spa Forte, Drotafemme) ma działanie rozkurczowe, powoduje inaktywację włókien mięśniowych i ich rozluźnienie;
• mesalazynę – (Salofalk 500, Asamax 500, Salaza) - zmniejsza stan zapalny uchyłków okrężnicy;
• probiotyki – zalecane jest przyjmowanie probiotyków na jelita zawierających bakterie z gatunków Lactobacillus, Bifidobacterium oraz drożdżaków Saccharomyces w odpowiednich ilościach.

Leczenie ostrego zapalenia uchyłków

Chorzy w dobrym stanie z łagodnymi objawami i bez powikłań poddawani są leczeniu ambulatoryjnemu, które polega na doustnym zastosowaniu antybiotyku przez 7–10 dni  w połączeniu z dietą płynną lub ubogoresztkową. Antybiotyki najczęściej stosowane w kuracji to: 

• lewofloksacyna – Levoxa, Levofloxacin Aurovitas, Levofloxacin Genoptim. To antybiotyk z grupy fluorochinolonów działa na uchyłki jelita poprzez eliminację bakterii odpowiedzialnych za infekcje i zapalenia. W przypadku zapalenia uchyłków lewofloksacyna pomaga w zwalczaniu drobnoustrojów w jelitach, redukując stan zapalny i łagodząc objawy, takie jak ból czy gorączka. Dzięki temu wspiera proces leczenia i zmniejsza ryzyko powikłań, takich jak ropień czy perforacja jelita;
• ciprofloksacyna – Cipronex, Ciprinol, Cipropol. To następny antybiotyk z grupy fluorochinolonów, który działa na uchyłki jelita poprzez zwalczanie infekcji bakteryjnych, które mogą prowadzić do zapalenia uchyłków. Dzięki swoim właściwościom bakteriobójczym ciprofloksacyna pomaga w zwalczaniu patogenów; 
• kotrimoksazol – Bactrim Forte, Biseptol. To leki  w postaci tabletek zawierające w swoim składzie sulfametoksazol i trimetoprim- substancje o działaniu przeciwbakteryjnym. Substancje czynne hamują przebieg przemian metabolicznych bakterii. Preparat jest stosowany u dorosłych i dzieci powyżej 12. roku życia;
• amoksycylina z kwasem klawulanowym – Agumentin, Amoksiklav,  Auglavin. W swoim składzie zawierają amoksycylinę i kwas klawulanowy. Amoksycylina to antybiotyk beta-laktamowy o działaniu bakteriobójczym, natomiast kwas klawulanowy to substancja zapobiegająca unieczynnieniu amoksycyliny.

Chorzy z ciężkim lub powikłanym zapaleniem, kobiety w ciąży, oraz osoby starsze – powinny być leczone w szpitalu, antybiotykami i lekami przeciwbólowymi podawanymi pozajelitowo. Od 6 do 8 tygodni po ustąpieniu objawów należy wykonać kolonoskopię.

FAQ