Nietrzymanie moczu u osób starszych — sprawdź, jak wygląda leczenie i poznaj skuteczne leki!

Skąd się bierze nietrzymanie moczu u seniorów?

Przyczyn nietrzymania moczu (NTM, inkontynencji) jest wiele i często ze sobą współwystępują. Schorzenie dotyczy zarówno mężczyzn, jak i kobiet. Czemu jednak jest tak rozpowszechnione u seniorów?

Z wiekiem dochodzi do zmniejszenia napięcia mięśni dna miednicy (mięśni Kegla), a to utrudnia kontrolę nad oddawaniem moczu. Kolejny aspekt sprzyjający pogłębianiu się opisywanego problemu to zachodzące wraz z upływem lat zmiany hormonalne (zwłaszcza u kobiet po menopauzie). Obniżony poziom estrogenów prowadzi do ścieńczenia i śluzówek układu moczowo-płciowego, osłabienia mięśni cewki moczowej i pochwy, a także częstszych infekcji dróg moczowych i podrażnień pęcherza. Z kolei na nietrzymanie moczu u mężczyzn szczególny wpływ ma przerost prostaty — utrudnia opróżnianie pęcherza i prowadzi do jego przepełnienia. Czasem może to być także wynik chorób ogólnoustrojowych lub przyjmowanych leków.

Nietrzymanie moczu u kobiet i mężczyzn — rodzaje

Ze względu na patomechanizm powstawania przypadłości, można wyróżnić jej kilka rodzajów.

Wysiłkowe nietrzymanie moczu

Wynika z osłabienia mięśni dna miednicy, w następstwie dochodzi do bezwiednego oddania moczu w wyniku zwiększonego ciśnienia wewnątrz pęcherza moczowego, np. podczas wysiłku fizycznego, śmiechu, kaszlu, kichania. Nierzadkie jest także pojawienie się wysiłkowego nietrzymania moczu po porodzie, szczególnie trudnym lub którymś już z kolei.  

Naglące nietrzymanie moczu

W tym przypadku przyczyną jest nieprawidłowa i nadmierna aktywność mięśni pęcherza moczowego. Objawia się bardzo silną potrzebą natychmiastowego oddania moczu z mimowolnym jego wypływem, najczęściej w ciągu kilku sekund.

Nietrzymanie moczu z przepełnienia

W tym przypadku obecna jest przeszkoda, która utrudnia odpływ moczu z pęcherza moczowego (np. powiększenie prostaty i mężczyzn). Pęcherz moczowy jest stale wypełniony i rozciągnięty, a mocz stale lub okresowo samoistnie wycieka. 

Mieszane nietrzymanie moczu

Nietrzymanie moczu, w którym występują objawy charakterystyczne dla co najmniej dwóch rodzajów nietrzymania moczu.

Objawy nietrzymania moczu

Jakie są objawy nietrzymania moczu? Zwróć uwagę na poniżej wymienione symptomy.

• Niekontrolowany wyciek moczu — w małych (kilka kropli), jak i większych ilościach.
• Nagłe i trudne do opanowania uczucie parcia na pęcherz.
• Uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza.
• Częstomocz — oddawanie moczu więcej niż 8 razy na dobę.
• Nykturia — konieczność oddawania moczu w nocy — więcej niż 1 raz w ciągu nocy.
• Kapanie moczu po mikcji.
• Częste infekcje układu moczowego — wynik zalegania moczu.

Jak wygląda leczenie zaburzeń oddawania moczu?

W celu poprawy komfortu życia u osób z tym schorzeniem stosowane są różne formy leczenia. Główny ich podział to leczenie farmakologiczne i niefarmakologiczne. Poniżej przedstawiamy, jak wygląda farmakoterapia przy problemie, jakim jest inkontynencja.

Leki na nietrzymanie moczu

Do farmakologicznego leczenia nietrzymania moczu używane są różne grupy leków, w zależności od mechanizmu, w jakim do niego dochodzi. Swoje objawy należy skonsultować z odpowiednim specjalistą, który na podstawie badań i zebranego wywiadu zaleci lek, który w danej sytuacji będzie najskuteczniejszy.

Leki antymuskarynowe

Oksybutynina wpływa na pracę mięśni gładkich, rozkurczając je. Stosowana w leczeniu naglącego nietrzymania moczu i nietrzymania moczu spowodowanego parciem oraz w innych chorobach neurogennych, które powodują nietrzymanie moczu.

Oksybutyninę dostaniemy w tabletkach w preparatach na receptę, takich jak:

• Ditropan,
• Driptane,
• Oxybutyninum Aflofarm.

Przeciwwskazania do stosowania oksybutyniny to jaskra z zamykającym się kątem przesączania lub płytką komorą przednią, zaburzenia oddawania moczu związane z powiększeniem gruczołu krokowego, niedrożność jelit, miastenia gravis.

Działania niepożądane wynikają z osłabienia dziania układu przywspółczulnego i jest to m.in.:

• suchość błon śluzowych,
• zmniejszone wydzielanie potu i łez,
• wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego,
• senność lub pobudzenie,
• omamy,
• zaburzenia rytmu serca,
• zaburzenia widzenia,
• a ponadto: nudności, wymioty, biegunka lub zaparcia, wzdęcia, refluks żołądkowo-przełykowy, bóle i zawroty głowy, reakcje alergiczne, impotencja.

Należy przyjmować 5 mg 2–3 ×/d, maksymalnie 20 mg/d. Osoby w podeszłym wieku 2,5 mg 2 ×/d, jeśli lek jest dobrze tolerowany, dawkę można zwiększyć do 5 mg 2 ×/d.

Antagoniści receptora beta-3-adrenergicznego

Mirabegon to wybiórczy agonista receptorów beta-3-adrenergicznych. Jego połączenie się z tymi receptorami prowadzi do relaksacji mięśnia wypieracza pęcherza moczowego. Stosowany w leczeniu nietrzymania moczu spowodowanego naglącymi parciami, pomaga kontrolować oddawanie moczu.

W aptece dostaniemy go wyłącznie na receptę pod nazwą Betmiga.

Do działań niepożądanych zalicza się m.in. zakażenia układu moczowego i pochwy, przyspieszone bicie serca i zaburzenia rytmu, reakcje alergiczne. 

Stosowany doustnie, wyłącznie u dorosłych w dawce 50 mg 1 x/d.

Leki alfa-adrenergiczne

Tamsulozyna jest antagonistą adrenergicznych receptorów alfa-1, które bardzo licznie występują we włóknach mięśni gładkich szyi pęcherza moczowego, sterczowego odcinka cewki moczowej i zrębu gruczołu krokowego. Na skutek działania leku dochodzi do rozluźnienia tych mięśni, zmniejszenia ucisku prostaty na cewkę moczową i ułatwienia mikcji. Stosowany w terapii nietrzymania moczu związanego z łagodnym rozrostem prostaty.

Preparaty z tamsulozyną (wszystkie są dostępne jedynie na receptę), to np.:

• Adatam,
• Apo-Tamis,
• Bazetham Retard,
• Fokusin,
• Omnic 0,4,
• Ransolin,
• Tamsiger,
• Tanyz,
• Uprox.

Leki te są przeciwwskazane u chorych z hipotonią ortostatyczną w wywiadzie i z ciężką niewydolnością wątroby. Do działań niepożądanych zalicza się np. zawroty lub głowy, zaburzenia wytrysku, osłabienie, ortostatyczne spadki ciśnienia (po wstaniu z pozycji leżącej), kołatanie serca, wysięk z nosa, nudności, wymioty, zaparcia, biegunka, omdlenia, reakcje alergiczne.

Pierwszą dawkę leku należy przyjąć w obecności lekarza. Przyjmuje się jedną dawkę 0,4 mg/d., rano po posiłku. Leku nie należy przyjmować w pozycji leżącej.

Doksazosyna to kolejny lek z tej grupy, który może być stosowany u mężczyzn z łagodnym rozrostem prostaty w celu załagodzenia dolegliwości związanych z zaburzeniem oddawania moczu. Ponadto bywa stosowany także w leczeniu nadciśnienia tętniczego — w związku ze swoim działaniem obniżającym ciśnienie, nie powinien być przyjmowany przez pacjentów z niedociśnieniem.

Dostępna jest w preparatach takich jak:

• Adadox,
• Cardura,
• Doxar,
• Doxonex,
• Kamiren.

Należy również zachować ostrożność, jeśli chory stosuje inne leki obniżające ciśnienie lub podwyższające je, dlatego że preparaty mające go w składzie mogą zaburzać ich działanie. Działania niepożądane doksazosyny to m.in. bóle i zawroty głowy, niepokój, bezsenność, nerwowość, kołatanie serca, ból w klatce piersiowej, suchość w ustach, zaparcia, nudności. 

Dawkowanie podczas leczenia nietrzymania moczu wygląda następująco: początkowo 1 mg/d, co 1–2 tygodnie można zwiększać dawkę do 4–8 mg w zależności od potrzeb. Maksymalna dawka dobowa to 8 mg. Zwykle stosuje się 2–4 mg/d. Jeśli podawanie doksazosyny zostanie przerwane na kilka dni, ponowne leczenie należy rozpoczynać od dawki 1 mg/d.

Leki hormonalne

W hormonalnym leczeniu nietrzymania moczu stosowane są estrogeny. Stosuje się je u kobiet po menopauzie. Leki estrogenowe odżywiają błonę śluzową pochwy i cewki moczowej, zmniejszają częstość parć naglących oraz zmniejszają liczbę infekcji układu moczowego.

Preferowane są preparaty o działaniu miejscowym — dopochwowe, np. w formie kremów (Ovestin), globulek (Oekolp, Vagifem) lub pierścieni dopochwowych (Estring).

Działają bezpośrednio na okolice pochwy i cewki moczowej i nie powodują istotnych skutków ogólnoustrojowych. Inna opcja to ogólnoustrojowa hormonalna terapia zastępcza (HTZ), w postaci tabletek lub plastrów. Przy czym nie jest rutynowo zalecana w leczeniu tego schorzenia, ale niekiedy — stosowana u kobiet z innymi schorzeniami (może dodatkowo poprawić kontrolę nad mikcją).

Inne leki stosowane w leczeniu nietrzymania moczu

Duloksetyna to lek przeciwdepresyjny zaliczany do inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny i noradrenaliny. Zwiększenie stężenia tych substancji w odcinku krzyżowym rdzenia kręgowego zwiększa napięcie mięśnia zwieracza zewnętrznego cewki moczowej w fazie wypierania moczu.

Stosowana jest w leczeniu wysiłkowego i mieszanego nietrzymania moczu u kobiet i mężczyzn. Obecnie żaden preparat nie jest pod tym wskazaniem zarejestrowany w Polsce.

Co jeszcze pomaga na nietrzymanie moczu?

Poza tabletkami na nietrzymanie moczu istnieje cała gama sposobów leczenia niefarmakologicznego. Zalicza się do nich fizykoterapię, trening pęcherza moczowego, modyfikację stylu życia (redukcja masy ciała u osób otyłych, zapobieganie zaparciom, regularna aktywność fizyczna), terapia behawioralna i edukacja czy elektrostymulacja mięśni dna miednicy.

FAQ — często zadawane pytania