Leki przeciwwymiotne – co na nudności i wymioty?

Wymioty – objaw wielu schorzeń

Wymioty mogą towarzyszyć wielu schorzeniom. Najczęstsza przyczyna wymiotów to infekcje przewodu pokarmowego – wirusowe (tzw. grypa żołądkowa), bakteryjne lub zatrucia pokarmowe. Obu sytuacjom – infekcjom, jak i zatruciom towarzyszą mdłości i biegunka.

Nudności i wymioty to także główne objawy choroby lokomocyjnej, często towarzyszą też migrenie. Mogą być również działaniem niepożądanym leków, szczególnie często występują podczas chemioterapii stosowanej w leczeniu nowotworów, a nieco rzadziej jako skutek uboczny terapii przeciwcukrzycowej lub antybiotykoterapii. Ponadto często obecne są u kobiet w ciąży, szczególnie podczas pierwszego trymestru.

Leki na wymioty

Leczenie zaburzeń żołądkowo-jelitowych, w tym wymiotów, polega przede wszystkim na zapobieganiu lub leczeniu odwodnienia organizmu. Istnieje cała gama leków przeciwwymiotnych, które zawierają różne substancje aktywne. Oczywiście to który z nich będzie najwłaściwszy, warto ustalić podczas wizyty u lekarza.

Antagoniści receptorów dopaminowych (D2)

To jedna z najstarszych i najczęściej stosowanych grup leków przeciwwymiotnych, a jej główny przedstawiciel to metoklopramid (Metoclopramidum Polpharma). Działa w ośrodkowym układzie nerwowym hamując odruch wymiotny oraz obwodowo, przyspieszając opróżnianie żołądka.

Stosowany jest przede wszystkim w celu zapobiegania wymiotom pooperacyjnym, powodowanym przez radio- i chemioterapię, a także w zapobieganiu nudnościom i wymiotom wywoływanym przez migrenę. Dostępny jest w formie tabletek, a dawkowanie wynosi 10 mg/3x na dobę i 0,1-0,15 mg/kg maksymalnie 3x na dobę u dzieci. Maksymalna dawka dobowa to 0,5 mg/kg masy ciała. Może wywoływać senność, niepokój, bóle i zawroty głowy.

Antagoniści receptorów serotoninowych (5-HT3)

Nieco nowsze leki, po które także sięga się bardzo często, to antagoniści receptorów serotoninowych, a szczególnie ondansetron (Atossa, Setronon, Zofran). Działa ośrodkowo i obwodowo hamując nudności i wymioty związane z chemio- i radioterapią. Dostępny w formie tabletek, stosowany w dawkach 4-8 mg, maksymalna dawka dobowa to 32 mg. Może powodować działania niepożądane, takie jak bóle głowy i zaparcia.

Antagoniści receptorów histaminowych (H1)

Dimenhydrynat (Aviomarin, Efektan) działa ośrodkowo hamując odruch wymiotny w rdzeniu przedłużonym. Zmniejsza nudności i wymioty spowodowane chorobą lokomocyjną, dlatego to właśnie w tym schorzeniu znajduje swoje zastosowanie. Jadnak może być wykorzystywany także w leczeniu i zapobieganiu nudnościom pojawiającym się w przebiegu chemioterapii. Może być stosowany od 6 roku życia. Dostępny w formie tabletek i roztworów doustnych w saszetkach.

Dawkowanie u dzieci w wieku 6-14 lat to 50 mg 30 minut przed wystąpieniem czynnika prowokującego wymioty. Dawkę można powtarzać co 6-8 godzin, nie przekraczając 5 mg/kg masy ciała i 150 mg na dobę. U dorosłych i dzieci powyżej 14 roku życia: 50–100 mg 30 min przed wystąpieniem czynnika prowokującego wymioty, dawkę można powtarzać co 4–6 h, dawka maksymalna to 400 mg/d. Mogą występować działania niepożądane takie jak senność, zaburzenia koncentracji czy zawroty głowy.

Prometazyna (Diphregan, Polfergan) działa uspokajająco, nasennie, przeciwwymiotnie, przeciwalergicznie. Również bywa stosowana w chorobie lokomocyjnej, jednak rzadziej, niż dimenhydrynat. Stosowanie u dzieci w wieku 2-12 lat wygląda następująco: 0,25–0,5 mg/kg masy ciała pół godziny przed podróżą, można powtarzać dawkę co 12 h, a u dzieci powyżej 12 roku życia i dorosłych: 25 mg 30–60 min przed podróżą, dawkę można powtórzyć po 8–12 h.

Antagoniści receptora neurokininy 1 (NK1)

Aprepitant (Aprepitant Teva, Emend) działa w ośrodkowym układzie nerwowym, hamując ośrodek wymiotny. Stosowany jest w zapobieganiu i leczeniu nudności i wymiotów wywoływanych chemioterapią u dorosłych i dzieci od 12 roku życia. Często występuje w połączeniu z innymi lekami, np. deksametazonem. Dostępny jest w formie kapsułek. Dawka początkowa to 150 mg podawana pół godziny przed rozpoczęciem chemioterapii oraz 80 mg drugiego i trzeciego dnia chemii. Może wywoływać działania niepożądane takie jak ból głowy, czkawka, zaparcia.

Elektrolity

Utrzymujące się wymioty mogą prowadzić do odwodnienia oraz wypłukiwania z organizmu elektrolitów, które są niezbędne do jego prawidłowego funkcjonowania. W związku z tym nie wolno zapominać o spożywaniu odpowiedniej ilości płynów. Jednak czasami to może nie wystarczyć – warto wtedy wspomóc się preparatami z apteki zawierającymi elektrolity. Te dostępne są w niemal każdej aptece w postaci tabletek lub saszetek z proszkiem do rozpuszczania w wodzie. Przykładowe preparaty to Dicodral 60, Gastrolit, Plusssz Elektrolity czy Zdrovit Litorsal.

Leki na nudności i wymioty – które są dostępne w aptece bez recepty, a które z?

Bez recepty dostępne są wyłącznie preparaty z dimenhydrynatem, czyli Aviomarin i Efektan oraz elektrolity.

Aby dostać preparaty takie jak:

• Metoclopramidum Polpharma – metoklopramid,
• Atossa, Setronon, Zofran – ondansetron,
• Aprepitant Teva, Emend – aprepitant,
• Diphregan, Polfergan – prometazyna.

Niezbędne jest posiadanie recepty wystawionej przez lekarza.

FAQ