Cysta: co to jest? Przyczyny powstawania, objawy i skuteczne metody leczenia

Czym jest cysta i jak powstaje?

Cysta, zwana również torbielą, jest niewielką patologiczną przestrzenią wypełnioną płynem lub galaretowatą treścią. Może lokalizować się zarówno na powierzchni ciała, jak i wewnątrz narządów wewnętrznych. W zależności od tego, gdzie występują, przyjmują różne rozmiary, a przyczyny ich rozwoju są inne.

Czy cysta to nowotwór?

Cysty to patologiczne twory, które są nowotworami łagodnymi, co znaczy, że nie dają przerzutów do innych tkanek. Niekiedy łagodne cysty mogą ulec zezłośliwieniu, jednak są to sytuacje wyjątkowo rzadkie. Podsumowując, w większości przypadków torbiele nie stanowią powodów do obaw.

Przyczyny powstawania i objawy cyst

Przyczyny powstawania cyst są różne i jest ich wiele. Zdarza się również, że trudno określić konkretne źródło powstania takiej zmiany, jednak najczęściej są to czynniki zapalne, genetyczne i środowiskowe, do których zaliczamy:

• infekcje;

• zakażenia;

• pasożyty;

• nieleczone stany zapalne;

• nieprawidłowości rozwojowe;

• choroby o podłożu genetycznym (np. zespół Gardnera, zespół Gorlina);

• torbiele wrodzone;

• urazy mechaniczne, drażnienie, przeciążenia.

Jeśli chodzi o objawy torbieli, zależą one przede wszystkim od tego, gdzie się znajdują, jakie mają rozmiary i czy rosną. Wiele cyst nie daje żadnych symptomów, w szczególności, gdy są to cysty niezapalne i nieuciskające na żadne ważne struktury anatomiczne.

Wśród najczęstszych objawów torbieli wymienia się:

• dolegliwości bólowe;

• nadmierne ucieplenie;

• zaczerwienienie okolicznych tkanek;

• obrzęk;

• gorączka.

Rodzaje torbieli

Wyróżnia się wiele różnych rodzajów cyst, które powstają w różnych częściach ciała i mają inne przyczyny. Poniżej wyjaśniamy i opisujemy najważniejsze z nich.

Torbiele jajników

Torbiele jajników to różnorodne zmiany torbielowate w żeńskich wewnętrznych narządach płciowych, które zwykle nie zagrażają zdrowiu kobiety, ale mogą budzić niepokój. Są to workowate struktury wypełnione płynem, występująca pojedynczo lub w obu jajnikach naraz. Najczęściej spotykana jest torbiel prosta, inaczej czynnościowa, która powstaje w sytuacji, gdy pęcherzyk jajnikowy nie pęknie przed owulacją, co prowadzi do jego powiększenia.

Inne cysty, takie jak torbiel ciałka żółtego rozwijają się po owulacji, gdy ciałko żółte nie zanika w sposób prawidłowy. Warto też wiedzieć, że torbiel skórzasta jajnika jest łagodną zmianą nowotworową w obrębie tej kobiecej struktury anatomicznej, którą wykrywa się przypadkowo podczas USG, gdyż zazwyczaj nie daje żadnych objawów. W tym wypadku postępowaniem z wyboru jest chirurgiczne usunięcie patologii. Torbiel zlokalizowana w jajniku może wiązać się z różnymi powikłaniami, których prawdopodobieństwo rośnie wraz z wielkością zmiany. Jednym z nich jest pęknięcie torbieli, kiedy to zawartość cysty rozlewa się po jamie brzusznej. Objawia się silnym bólem podbrzusza, gorączką, twardym brzuchem i wymaga szybkiej konsultacji lekarskiej.

Torbiele wątroby

Są to przestrzenie wypełnione płynem lokalizujące się w wątrobie. Wyróżnia się torbiele wątroby nienowotworowe oraz nowotworowe, które są bardzo rzadkie. Najczęściej spotykane są torbiele proste, które wykrywa się zwykle przypadkowo podczas USG brzucha i nie niosą za sobą żadnych konsekwencji zdrowotnych. Torbiele wątroby mogą być też nabyte na skutek urazów lub zakażeń pasożytniczych.

Torbiele trzustki

W większości przypadków torbiele występujące w trzustce zawierają wewnątrz wydzielinę trzustkową. Nawet 50 procent wszystkich cyst to zmiany pozapalne powstałe w następstwie ostrego zapalenia trzustki. Wśród cyst trzustki znajdują się także torbiele nowotworowe, które mogą być łagodne lub złośliwe, a także torbiele pasożytnicze, rozwijające się na skutek zarażenia m.in. tasiemcem bąblowcowym, czy glistą ludzką.

Torbiele nerek

Torbiele nerek są łagodnymi zmianami w około 90 procentach i występują dosyć często zarówno u kobiet, jak i mężczyzn. Cysty w tych narządach są wrodzone lub nabyte i mogą obejmować tylko jedną nerkę, lub obie jednocześnie. Najczęstsze są torbiele proste nerek, które swoim wyglądem przypominają pęcherzyki wypełnione płynem w miąższu nerki.

Wyróżnia się również torbiele prawdziwe i rzekome. Należy także wspomnieć o cystach rozwijających się na skutek uwarunkowań genetycznych, np. w wielotorbielowatości nerek. W przypadku małych zmian większość pacjentów nie odczuwa żadnych dolegliwości, jednak większe torbiele mogą powodować ból w okolicy lędźwiowej, krwiomocz czy powiększenie nerek.

Cysta Bakera (torbiel Bakera)

Torbiel Bakera to wypełniona płynem przestrzeń o owalnym kształcie, która tworzy się z tyłu kolana w wyniku uwypuklenia torebki stawowej i przypomina guz lub zgrubienie. Cysty Bakera powstają, gdy w kolanie zachodzi nadmierna produkcja płynu stawowego, co powoduje jego gromadzenie z tyłu stawu. Przyczyny tego zjawiska obejmują m.in. uszkodzenie łąkotki, więzadeł, zmiany zwyrodnieniowe, reumatoidalne zapalenie stawów oraz infekcje. Torbiel Bakera objawia się głównie bólem podczas prostowania kończyny oraz wykonywania aktywności.

Torbiel włosowa

Torbiele włosowe występują w okolicy krzyżowo-guzicznej i są chorobą zapalną, która objawia się pęcherzem wypełnionym ropą, powstającym na skutek zakażenia mieszków włosowych na tym obszarze ciała. Trzykrotnie częściej spotykane są u mężczyzn, co wynika z większej ilości włosów w tych okolicach u płci męskiej. Do czynników sprzyjających rozwojowi torbieli włosowych należy też nadmierna potliwość, otyłość i niedostateczna higiena.

Torbiele piersi

Torbiele piersi to wyczuwalne pod palcami guzki, mogące lokalizować się w różnych częściach piersi. Ich rozwój związany jest z poszerzeniem przewodów mlecznych i są dość powszechnym zjawiskiem, dla wielu kobiet bolesnym, jednak nie wymagają leczenia. Przyczyny ich powstawania nie są do końca znane, jednak uważa się, że zaburzenia gospodarki hormonalnej mają kluczowe znaczenie.

Torbiele szyszynki

Torbiele w szyszynce stwierdza się u wielu osób przypadkowo podczas tomografii lub rezonansu magnetycznego głowy. Są to łagodne zmiany, które zwykle nie dają żadnych objawów. Jeśli są większe niż 1 cm, mogą być przyczyną bólów głowy. Leczenie cyst szyszynki jest zbędne, zaleca się jedynie ich monitorowanie, aby mieć pewność, że nie dochodzi do ich powiększania.

Torbiele — diagnostyka

Jak wiemy, w większości przypadków torbiele mają charakter łagodny i nie stanowią zagrożenia dla zdrowia, jednak w niektórych przypadkach mogą zwiastować poważniejsze problemy, dlatego ważna jest ich prawidłowa diagnostyka. Opiera się ona głównie na badaniach obrazowych, a najczęściej wybierane jest badanie USG. Ultrasonografia jest zazwyczaj pierwszym wyborem diagnostycznym, gdyż jest nieinwazyjna, szybka oraz umożliwia dokładne określenie wielkości, lokalizacji i charakteru zmian. Do innych metod obrazowania wykorzystuje się tomografię komputerową oraz rezonans magnetyczny, które są dokładniejszą formą diagnozowania m.in. w przypadku torbieli wątroby, nerek czy głowy.

Leczenie torbieli

Leczenie torbieli zależy przede wszystkim od ich wielkości, lokalizacji oraz objawów z nimi związanych. W wielu przypadkach małe i łagodne cysty nie wymagają leczenia i mogą pozostawać jedynie pod kontrolą lekarza, a co więcej niektóre torbiele ulegają samoistnemu wchłonięciu.

W sytuacji, gdy torbiele osiągają większe rozmiary i zaczynają wywierać ucisk na inne narządy, wywołując różnego rodzaju dolegliwości, konieczne jest zastosowanie odpowiedniego leczenia. Wykorzystuje się w tym celu m.in. drenaż, czyli usunięcie zawartości cysty za pomocą odpowiednich narzędzi, a także podanie do wnętrza torbieli leków, które działają na stan zapalny oraz sklejają jej ściany, co zapobiega ponownemu gromadzeniu się płynu. Zdarza się również, że stopień rozwoju zmiany jest na tyle duży, że wymaga interwencji chirurgicznej. Podaje się wówczas środek znieczulający wokół cysty, następnie nacina się ją wzdłuż, usuwa zawartość i zakłada szew w miejscu nacięcia.

Warto nadmienić, że wiele torbieli powstaje na skutek różnego rodzaju schorzeń (np. zespół policystycznych jajników) i w takich sytuacjach terapia nie skupia się na samej torbieli, lecz na leczeniu choroby podstawowej.