Podwyższona prolaktyna

Czym jest prolaktyna?

Prolaktyna nazywana jest hormonem kobiecym, gdyż odpowiada za wiele podstawowych funkcji podczas ciąży i karmienia. Nie mniej jednak jest bardzo ważnym hormonem dla zdrowia zarówno kobiet i mężczyzn.

U zdrowych osób stężenie tego hormonu fizjologicznie wzrasta:
• w sytuacji stresu
• podczas snu
• podczas stosunku płciowego
• podczas ćwiczeń fizycznych
• podczas ciąży
• w okresie poporodowym

Jakie funkcje w organizmie pełni prolaktyna?

Prolaktyna spełnia ponad 300 zadań w organizmie. Funkcje prolaktyny dzieli się na: reprodukcyjne, regulacyjne i metaboliczne. Jednak za główną jej funkcję wyróżniamy stymulowanie produkcji mleka przez gruczoły sutkowe matki po urodzeniu dziecka. Prawidłowe stężenie prolaktyny podtrzymuje pracę ciałka żółtego, by mogło nadal produkować progesteron – ważny dla utrzymania ciąży.

Pełni także inne ważne role w ludzkim ciele. Wpływa na prawidłowe funkcjonowanie układu rozrodczego, samopoczucie i regulację układu odpornościowego.

Z prolaktyną związanych jest kilka obszarów. Są to m.in:
• obszar metaboliczny,
• obszar reprodukcyjny,
• obszar dotyczący układu odpornościowego,
• obszar przypisany dla funkcji behawioralnych.

Co wpływa na regulację prolaktyny?

Najważniejszym czynnikiem regulującym wytwarzanie prolaktyny jest hormon dopaminy. Odpowiada ona w sposób hamujący na wytwarzanie prolaktyny, co w praktyce oznacza, że im większą ilość mamy dopaminy w organizmie, tym mniejsze stężenie będzie prolaktyny.

Na regulację prolaktyny wpływ mają również estrogeny, które ją regulują. Zwiększają produkcję i wydzielanie prolaktyny z przysadki mózgowej. Prolaktyna hamując te hormony doprowadza do wstrzymania miesiączkowania.

Jakie hormony wydziela przysadka mózgowa?

Przysadka jest niezbędnym elementem naszego organizmu. Wydziela hormony odpowiadające za prawidłową pracę naszego organizmu.

Są nimi:

• hormon tyreotropowy (TSH) – odpowiada za stymulację, wytwarzanie oraz uwalnianie hormonów tarczycy, wpływa na rozrost tarczycy;
• hormon adrenokortykotropowy (ACTH) – odpowiada za regulację nadnerczy
• hormon gonadotropowe, prolaktyna – mająca wpływ na działanie gruczołów płciowych – u kobiet jajników, u mężczyzn- jąder;
• hormon wzrostu (GH) – wspomaga rozwój kości, chrząstek i mięśni.

Rola prolaktyny u kobiet

Prawidłowe stężenie prolaktyny kobiet spodziewających się dziecka podtrzymuje pracę ciałka żółtego, które jest odpowiedzialne za produkcję progesteronu. Oprócz tego prolaktyna wpływa na proces wytwarzania mleka w czasie laktacji. Co ciekawe, gdy kobieta często i długo karmi piersią, w jej organizmie utrzymuje się względnie podwyższone stężenie prolaktyny, które uniemożliwia dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych i owulację.

Rola prolaktyny u mężczyzn

Prolaktyna symuluje jądra do wydzielania testosteronu, a także odpowiada za prace układu odpornościowego. Warunkuje odporność organizmu na stres oraz odpowiada za funkcje seksualne u mężczyzn.

Podwyższony poziom prolaktyny

Gdy stężenie poziomu prolaktyny we krwi jest ponadprzeciętne możemy mówić o hiperprolaktynemi. Wysokie stężenie prolaktyny stanowi zaburzenie, które może wynikać z rozmaitych czynników. Zbyt wysoki poziom prolaktyny można stwierdzić po wykazaniu co najmniej dwukrotnie większego stężenia prolaktyny w surowicy krwi.

Czym jest guz prolaktynowy?

To gruczolak, który zbudowany jest z elementów składających się na przysadkę. W przypadku obu płci wysokie stężenia prolaktyny zaburzają prawidłową funkcję, co może prowadzić do niedoczynności jajników i jąder.

Guz prolaktynowy może być różnych rozmiarów od małego mającego kilka milimetrów do dużego, który osiąga rozmiar ponad cztery centymentry. Biorąc pod uwagę wielkość guza, wyodrębnić można:

• mikrogruczolaki (ich rozmiar nie przekracza 1 cm),
• makrogruczolaki (ich średnica jest większa niż 1 cm).

Stężenie prolaktyny – jakie są normy?

Poziom tego hormonu nie jest stały i uzależnia się go u kobiet od tego, która faza cyklu miała miejsce podczas badania.

Wyróżnić można następujące poziomy:

• faza folikularna – poniżej 23 µg/l,
• faza luteinowa – poniżej 40 µg/l,
• trzeci trymestr ciąży – do 400 µg/l,

Mężczyźni w związku z brakiem cyklów kobiecych mają stały poziom prolaktyny, który wynosi 20 µg/l.

Wartości referencyjne prolaktyny zależą od wieku i płci:

1. u kobiet prawidłowe stężenie prolaktyny we krwi mieści się w przedziale od 6 do 29,9 ng/ml.

• 5-25 ng/ml – mieścisz się w normie
• powyżej 25 ng/ml – możesz mieć nieregularne okresy i cykle bezowulacyjne
• powyżej 50 ng/ml – może dojść do zupełnego zatrzymania miesiączki
• powyżej 100 ng/ml – budzi podejrzenie guza przysadki mózgowej

2. u mężczyzn prawidłowe stężenie prolaktyny we krwi wynosi mniej niż 5 ng/ml;

Norm prolaktyny w zależności od źródła wynoszą ok. 5-25 ng/ml dla kobiet i mężczyzn

Warto wiedzieć, że poziom prolaktyna znacznie podnosi się u kobiet w ciąży i karmiących piersią.

Co może powodować wysoki poziom prolaktyny?

Za występowanie wysokiego poziomu prolaktyny może odpowiadać kilka czynników.

Przyczynami są m.in:

1. stany fizjologiczne:

• stres
• wysiłek fizyczny
• ciąża
• laktacja
• drażnienie brodawek sutkowych
• aktywność seksualna

2. choroby:

• niewydolność nerek i wątroby
• niedoczynność tarczycy
• urazy głowy
• guzy przysad

3. leki, używki (hiperprolaktynemia polekowa):

• antykoncepcja doustna
• kokaina
• morfina
• leki psychiatryczne

Podwyższona prolaktyna - objawy

Do najbardziej charakterystycznych objawów zaliczamy:

• zaburzenia miesiączkowania, nieregularne miesiączki, brak miesiączek, wyciek z brodawek sutkowych, suchość pochwy, opuchnięcie piersi, trądzik u kobiet;
• zaburzenia erekcji i ginekomastia u mężczyzn;
• pogorszenie libido i płodności;
• nasilenie insulinoporności i problemy z utrzymaniem masy ciała;
• tendencje do obniżonego nastroju;
• zaburzenia widzenia;
• odwapnienie kości;
• bóle głowy.

Prolaktyna może powodować otyłość i ciągły głód

Prolaktyna ma udział w zwiększaniu ilości komórek tłuszczowych, a także jej podwyższony poziom zwiększa wydzielanie leptyny, czyli, hormonu sytości. Podczas ciąży i laktacji poziom prolaktyny jest podwyższony, więc jest większe zapotrzebowanie na składniki odżywcze. Organizm dostaje sygnał, aby dostarczać więcej energii i uruchamia mechanizm głodu. To szybko prowadzi do nadwagi i otyłości.

W trzustce z kolei prolaktyna zwiększa wydzielanie insuliny oraz wrażliwość na glukozę. Powoduje to przyrost wagi.

Wypadanie włosów a wysoka prolaktyna

Prolaktyna wytwarzana jest rownież w mieszkach włosowych. Jedną z funkcji prolaktyny jest modulacja wzrostu włosów. Prolaktyna hamuje proliferację keratynocytów w opuszce włosa. Zahamowanie tych podziałów powoduje, że włosy z aktywnej fazy wzrostu zbyt wcześnie przechodzą do fazy spoczynku, która kończy się ich wypadnięciem. Hiperprolaktynemia może powodować rozwój łysienia androgenowego. Ważne jest podjęcie działań przeciwdziałających temu co zaburza w mieszku włosowym wysoki poziom prolaktyny.

Rozpoznanie choroby

Hiperprolaktynemia jest częstym zaburzeniem. Rozpoznawana jest na podstawie stwierdzenia nadmiernego stężenia prolaktyny. Badanie stężenia prolaktyny wiążę się z jednorazowym pobraniem krwi żylnej ze zgięcia łokciowego zwykle rano na czczo, w godzinach porannych, która później poddawana jest testom laboratoryjnym. U kobiet ważne jest aby pobranie krwi odbyło się w odpowiedniej fazie cyklu. Jednak by poznać wiarygodny wynik, zwykle zaleca się kilkukrotne wykonanie badań krwi, w odstępach kilkudniowych.

W przypadku wystąpienia nadmiaru prolaktyny lekarz zleci również zbadanie wszelkich hormonów związanych z tarczycą. Jeżeli wyniki badania nie wskażą, że mamy do czynienia z niedoczynnością tarczycy, to lekarz ponownie kieruje na zbadanie prolaktyny.

Lekarz prowadzący postawia diagnozę najczęściej po wykonaniu jednorazowego orzeczenia. A zdiagnozowanie poziomu prolaktyny w organizmie jest dla lekarza często punktem wyjścia do stawiania dalszej diagnozy i szukania przyczyny jej podwyższenia.

Wskazane jest również wykonanie badania przysadki metodą rezonansu magnetycznego w celu wykluczenia obecności guza oraz wykonanie testu z metoklopramidem. Test polega na oznaczaniu PRL na czczo, po 1 godzinie i po 2 godzinach od zażycia 1 tabletki metoklopramidu.

Jeśli obserwujesz u siebie wyżej wymienione objawy należy wykonać badanie prolaktyny. Koniecznie udaj się do lekarza, który w razie potrzeby zaleci oznaczenie poziomu prolaktyny w surowicy krwi.

Leczenie farmakologiczne

Leczenie podwyższonego poziomu prolaktyny najczęściej polega na stosowaniu leków dopaminergicznych, które hamują wydzielanie prolaktyny we krwi. W hiperprolaktynemii polekowej zwykle wystarcza zaprzestanie przyjmowania leku wywołującego to zaburzenie. Jednak niekiedy konieczne jest leczenie chirurgiczne.

Celem leczenia farmakologicznego jest przywrócenie prawidłowej czynności gruczołów płciowych (płodności) i zmniejszenie lub stabilizacja rozmiarów guza.

Badanie kontrolne prolaktyny można zlecić po 6 miesiącach. Ważna jest obserwacja pacjenta i jego objawy kliniczne. Leczenie pozwala uzyskać prawidłowe stężenia prolaktyny i ustąpienie wszystkich objawów związanych z jej nadmiarem.

Jak obniżyć poziom prolaktyny?

Każde rozregulowanie hormonalne może powodować problemy z utrzymaniem prawidłowej masy ciała. Stąd ważna jest zbilansowana dieta. Aby obniżyć prolaktynę należy unikać spożywania pokarmów przetworzonych, a także bogatych w tłuszcze i cukry. Warto spożywać dużo warzyw i owoców. Przy dobieraniu warzyw warto zwrócić uwagę na to aby były one z gatunku ciemnozielonych, ponieważ działają przeciwzapalnie. Nie można zapominać o stosowaniu białka, węglowodanów a także tłuszczy n-3. Warto zwrócić uwagę na pokarmy posiadające witaminę B6.

Znajdziemy je w:
• rybach
• mięsie
• jajach
• strączkach
• bananach
• orzechach ziemnych i włoskich

Zaleca się również stosowanie cynku, melatoninę, witaminę B3, witaminę E oraz witaminę C.

Warto dodać, że pozytywne efekty przynoszą również zioła. Duże dawki niepokalanka obniżają poziom prolaktyny, małe dawki odwrotnie. Należy pamiętać, że niepokalanek działa wolno i delikatnie. Dlatego ważna jest cierpliwość i regularność.

Inne naturalne substancje roślinne regulujące wydzielanie prolaktyny to korzeń żeń -szenia, maca czy miłorząb japoński.

Dodatkowo należy kontrolować poziom glukozy we krwi, ponieważ zaburzenie to może występować wraz z insulinoodpornością, a ta z kolei jest przyczyną otyłości.

Hiperprolaktynemia a ciąża

Nieleczona hiperprolaktynemia uniemożliwia zajście w ciążę. Dzięki zastosowaniu odpowiedniego leczenia szybko dochodzi do normalizacji funkcji jajników i możliwe jest zapłodnienie. Warto zaznaczyć, że w takiej sytuacji należy skontaktować się z lekarzem, ponieważ stosowanie leków normalizujących stężenie prolaktyny w trakcie ciąży może być szkodliwe i ich przyjmowanie powinno być rozważone przez lekarza prowadzącego.

Zapobieganie hiperprolaktynemii

Choroby nie da się zapobiec. Trzeba jak najszybciej ją zdiagnozować i zacząć leczenie. Ważne jest również aby pamiętać o zdrowym odżywianiu i aktywności fizycznej.

Najpopularniejsze leki na receptę

• Dostinex – znajdująca się w składzie preparatu kabergolina ma silne oraz długookresowe działanie wpływające na zmniejszenie stężenia prolaktyny. Stosowany w dawkach 0,25-2 mg na tydzień. Lek stosuje się raz na tydzień;
• Bromergon – Preparat zawiera substancję czynną bromokryptynę w postaci mezylanu. Bromokryptyna wpływa hamująco na wydzielanie prolaktyny, hormonu wytwarzanego w przysadce mózgowej. Zwykle stosowany w dawce 2,5-20 mg na dobę.

Leki te wywołują działania niepożądane w postaci:

• zaburzeń żołądkowo–jelitowych
• spadków ciśnienia podczas pionizacji,

Należy zacząć ich stosowanie od małych dawek podawanych wieczorem i stopniowo zwiększać aż do dawek maksymalnych.