Diagnostyka cukrzycy – jakie badania wykonać?

Jak rozpoznać cukrzycę?

Cukrzyca (ang. diabetes mellitus, DM) należy do grupy chorób metabolicznych, których cechą charakterystyczną jest podwyższony poziom glukozy we krwi (hiperglikemia). Za przyczynę jej powstawania uznaje się defekt wydzielania bądź wchłaniania insuliny, a niekiedy obu jednocześnie.

Insulina to hormon produkowany przez komórki β wysp Langerhansa w trzustce. Najważniejszym bodźcem pobudzającym jej wydzielanie jest podwyższone stężenie glukozy we krwi. Insulina odgrywa znaczącą rolę w metabolizmie węglowodanów, białek oraz tłuszczów. Do jej pozostałych funkcji zalicza się między innymi gromadzenie glukozy w wątrobie w postaci glikogenu, hamowanie wydzielania insuliny w przypadku wystąpienia hiperglikemii, uczestnictwo w tworzeniu się tkanki tłuszczowej. 

Według danych przedstawionych przez Światową Organizację Zdrowia, za główne grupy cukrzycy uznaje się:

• cukrzycę typu I,
• cukrzycę typu II,
• inne określone typy,
• cukrzycę ciążową.

Cukrzyca pojawić się może zarówno u mężczyzn, jak i kobiet, należących do każdej grupy wiekowej.

Cukrzyca typu I to choroba autoimmunologiczna spowodowana przez niedobór lub całkowity brak insuliny w organizmie. Powodem jej powstawania jest zniszczenie komórek β trzustki. Cukrzycę typu I rozpoznaje się najczęściej w młodym wieku, a do podstawowych objawów, świadczących o możliwości jej wystąpienia zalicza się między innymi:

• nieustanne pragnienie, 
• wielomocz, 
• szybką utratę masy ciała, nawet przy zachowaniu dużego łaknienia, 
• zmęczenie oraz ogólne osłabienie,
• kwasicę i śpiączkę ketonową.

Jeżeli proces niszczenia komórek  β trzustki przebiega powoli, zachowana jest prawidłowa masa ciała, a czas reakcji na zastosowane leki jest krótki, istnieje możliwość wystąpienia cukrzycy typu LADA, w przypadku której wahania glikemii są znacznie mniejsze, a postać choroby łagodniejsza.

Cukrzyca typu II to najczęstsza postać tej choroby, której powodem jest zwiększona oporność tkanek obwodowych na insulinę (insulinooporność) oraz zaburzenia wydzielania insuliny w organizmie. Choroba rozwija się głównie w wyniku działania czynników środowiskowych, takich jak otyłość, nieprawidłowa i źle zbilansowana dieta czy mała aktywność fizyczna. Schorzeniu często towarzyszy również nadciśnienie tętnicze oraz zaburzenia gospodarki lipidowej (niski poziom cholesterolu frakcji HDL oraz podwyższony poziom cholesterolu frakcji LDL i triglicerydów). Cukrzycę typu II możemy uznać za cukrzycę utajoną ze względu na jej często bezobjawowy przebieg. Jej obecność stwierdza się najczęściej przypadkowo, w momencie wykonywania diagnostyki w kierunku innego schorzenia. Czynnikami, które mogą zasugerować rozwinięcie się choroby, są np.:

• otyłość (szczególnie brzuszna),
• skłonność do pojawiania się zmian ropnych na skórze,
• zaburzenia w gojeniu ran,
• uczucie pragnienia,
• uczucie stałego zmęczenia,
• pogorszenie pamięci,
• senność.

Inne określone typy cukrzycy to schorzenia, w przypadku których czynnik etiologiczny jest dokładnie określony. Najczęstszymi przyczynami są zewnątrzwydzielnicze choroby trzustki o różnych mechanizmach hiperglikemii, takie jak przewlekłe zapalenie trzustki, rak trzustki, hemochromatoza, mukowiscydoza, przebyta operacja bądź resekcja trzustki. W najnowszej literaturze ten rodzaj choroby określamy jako cukrzycę typu 3. 

Istnieje również odmiana cukrzycy określana jako MODY – jest ona uwarunkowana genetycznie, dotyka głównie osoby młode. W swoim przebiegu przypomina cukrzycę typu II, jednak nie warunkuje jej nieprawidłowy tryb życia czy otyłość.

Cukrzyca ciążowa charakteryzuje się zaburzeniami tolerancji glukozy, które pojawiły się w okresie ciąży. Powodem są zmiany hormonalne, związane z rozwijającym się płodem. Cukrzyca ta zwykle kończy się wraz z zakończeniem ciąży, jednak może też zwiększać ryzyko rozwinięcia się cukrzycy typu II po porodzie. Badanie glukozy należy do obowiązkowych badań wykonywanych w okresie trwania ciąży. 

Diagnostyka cukrzycy 

Podstawowym badaniem stosowanym w diagnostyce cukrzycy jest oznaczenia stężenia glukozy we krwi. Pomiar wykonuje się po minimum 8-godzinnej przerwie w przyjmowaniu pokarmu. Możliwe jest również wykonanie badania w dowolnej porze dnia (tzw. glikemia przygodna) oraz test tolerancji glukozy (OGTT). 

W celu dokładnego potwierdzenia rodzaju cukrzycy wykonuje się również oznaczenie autoprzeciwciał:

• GADA (przeciwko dekarboksylazie kwasu glutaminowego),
• ICA (przeciwko komórkom wysp trzustkowych),
• IA2A (przeciwko fosfatazie tyrozynowej),
• IAA (przeciwko insulinie endogennej),
• ZAA (przeciwko insulinie endogennej),
• ZnT8A (przeciwko białku transportującemu cynk).

Równoczesne oznaczenie kilku autoprzeciwciał w badaniu znacząco zwiększa trafność diagnostyczną oraz pomaga w prognozowaniu rozwoju choroby. 

Ile kosztuje badanie na cukrzycę

Test oznaczający stężenie glukozy we krwi wykonać możemy w cenie ok. 25-40 zł. Cena może się różnić w zależności od placówki oraz miasta, w którym planujesz wykonać badanie. Badania autoprzeciwciał obecnych w krwi to przeważnie koszt ok. 100 zł za jedno przeciwciało. Przeprowadzenie takiego badania zlecane jest w momencie, kiedy lekarz podejrzewa, że choroba może być spowodowana wystąpieniem procesu autoimmunizacyjnego.