Depresja – objawy, przyczyny, leczenie

Depresja – co to za zaburzenie?

Depresja to zaburzenie psychiczne które objawia się głównie obniżeniem nastroju, niską samooceną, poczuciem winy, anhedonią (niezdolnością do przeżywania przyjemności), pesymizmem, spowolnieniem psychoruchowym, zmniejszeniem apetytu i zaburzeniami rytmu dobowego (bezsennością lub nadmierną sennością).

Ale depresja niejedno ma imię. Według różnych kryteriów można wymienić około 30 różnych zaburzeń depresyjnych, w tym: depresję endogenną (uwarunkowaną biologiczne) i egzogenną (związaną z czynnikami psychospołecznymi), epizod dużej depresji (pierwszy w życiu epizod depresyjny trwający co najmniej 2 tygodnie), zaburzenia depresyjne nawracające (rozpoznawany w przypadku co najmniej dwóch epizodów depresji), organiczne zaburzenia depresyjne (związane z dysfunkcją mózgu spowodowaną chorobą lub substancjami toksycznymi), depresja lękowa (z objawami w postaci poczucia silnego lęku i poczucia zagrożenia), depresja maskowana (w której na pierwszy plan wysuwają się choroby somatyczne), depresja poporodowa (zaczynająca się po porodzie dziecka) czy depresja sezonowa (związana z nadejściem jesieni i zimy) i wiele innych.

Pod względem nasilenia objawów wyróżniamy: epizody depresji łagodne, umiarkowane i ciężkie (bez objawów psychotycznych i z objawami psychotycznymi). Jak widać rodzaje, a co za tym idzie, objawy depresji, mogą się od siebie bardzo różnić i choroba ta może przybierać wiele różnych form. Dlatego trudno mówić o niej jako o jednym zaburzeniu.

Depresja – jakie są jej przyczyny?

Różne rodzaje depresji mogą mieć różne przyczyny. Wśród przyczyn biologicznych kładzie się nacisk na zaburzenia neuroprzekaźnictwa w mózgu. Szczególną uwagę przywiązuje się do nieprawidłowości w neuroprzekaźnictwie serotoniny oraz noradrenaliny oraz dopaminy. Uważa się że zaburzenia neuroprzekaźnictwa a co za tym idzie występowanie depresji może być uwarunkowane genetycznie. Depresja może pojawiać się po okresie zmian hormonalnych po porodzie. Może też pojawiać się jako skutek uboczny stosowania pewnych leków – np. obniżających ciśnienie krwi. Uważa się także, że depresja może mieć związek z nieprawidłowym działaniem kory przedczołowej w mózgu.

Wśród przyczyn psychospołecznych zwraca się uwagę na jakość relacji matki z dzieckiem w pierwszym roku życia. To zaburzenie wiąże się także z wystąpieniem wszelkich traumatycznych wydarzeń w dzieciństwie, ale także w późniejszych etapach życia (szczególnie śmierci bliskiej osoby). Większe prawdopodobieństwo wystąpienia depresji wiąże się także z pewnymi zaburzeniami osobowości np. osobowością narcystyczną. Uważa się także że depresja może być skutkiem tzw. wyuczonej bezradności, czyli poczuciu że nasze działanie nie ma znaczącego wpływu na to co dzieje się w naszym życiu.

Czytaj też: na czym polega skala depresji Becka?

Depresja – jakie objawy powinny wzbudzić nasza uwagę?

Typowy  epizod depresyjny charakteryzuje się obniżonym nastrojem, utratą zainteresowań i zdolności do czerpania przyjemności i radości  z życia oraz zmniejszoną energią, co objawia się obniżoną aktywnością i wzmożoną męczliwością nawet przy niewielkim wysiłku. Zaburzenia nastroju w depresji przejawiają się w postaci smutku, przygnębienia i odrętwienia. Często pojawia się także cierpienie, niepokój i lęk. W zależności od stanu chorego koloryt smutku i przygnębienia może być różny: od delikatnej szarości po głęboką czerń. Istotna jest także dynamika objawów w ciągu dnia – rano pacjent czuje się gorzej a wieczorem lepiej.

Osoby z depresją tracą zdolność do czerpania przyjemności i zadowolenia z życia (anhedonia). To co dotąd cieszyło pacjenta, sprawiało mu radość teraz jest dla niego obojętne a nawet przygnębiające. Osoby cierpiące z powodu depresji wycofują się z odgrywanych dotąd ról społecznych, zawodowych i rodzinnych. Zdarza się, że zaniechują jakiekolwiek aktywności – nawet tych podstawowe aktywności dnia codziennego. Widoczny jest brak energii i żywotności, a każde działanie staje się niezwykle wyczerpujące. Obniżenie napędu psychoruchowego widoczne jest w reaktywności emocjonalnej, sposobie poruszania się, mówienia i reagowania na bodźce zewnętrzne. Charakterystyczne jest również unikanie kontaktów z ludźmi, nawet tych najbliższych. U chorych na depresję występują też zaburzenia różnych procesów poznawczych.

Ma miejsce spowolnienie toku myślenia, osłabienie zdolności zapamiętywania i odtwarzania materiału. Pojawia się również poczucie niskiej wartości i samooceny. W skrajnych przypadków może dojść nawet do wystąpienia urojeń grzeszności i winy, czyli nieprawdziwe przekonanie chorego, że zrobił coś złego lub jest czemuś winny. Obserwuje się także trudności w zasypianiu oraz liczne dolegliwości somatyczne, np.: bóle głowy, zaparcia, zaburzenia łaknienia, nadmierne wysychanie błon śluzowych, problemy z erekcją, zaburzenia rytmu menstruacyjnego, ogólne napięcie ciała. Mogą pojawić się również myśli i próby samobójcze. W celu zdiagnozowania depresji stosuje się wiele testów psychologicznych. Niektóre z nich można nawet wykonać w domu, np. skala depresji Becka.

Depresja – leczenie. Farmakoterapia czy psychoterapia?

W leczeniu depresji najlepiej sprawdza się leczenie skojarzone: farmakoterapia, psychoterapia i psychoedukacja. W leczeniu farmakologicznym stosuje się najczęściej leki przeciwdepresyjne takie jak: trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny i noradrenaliny i wiele innych. Odpowiednie leki przepisuje się na podstawie nasilenia objawów depresyjnych i ich formy,  a także współistnienia innych chorób somatycznych i psychicznych. Zwraca się także uwagę na wiek pacjenta, konieczność stosowania innych leków a także powodzenie poprzednich terapii jeśli pacjent był już leczony z powodu depresji.

W leczeniu depresji stosuje się także różne metody psychoterapeutyczne. Najskuteczniejsze formy terapii dla tego zaburzenia to: psychoterapia poznawczo-behawioralna i interpersonalna. Bardzo ważna w leczeniu depresji jest również psychoedukacja, która uczy pacjenta jak rozpoznawać nawrót choroby i jak sobie z nią radzić. Stosuje się także terapie grupowe lub rodzinne (szczególnie gdy pacjent jest niepełnoletni).

Czytaj też: depresja u nastolatków – jakie są główne przyczyny?

Wśród nowych metod leczenia depresji warto zwrócić uwagę na leczenie światłem (fototerapie) stosowaną szczególnie w sezonowych zaburzeniach nastroju czy np. magnetyczną stymulację przezczaszkową, polegającą na oddziaływaniem silnym polem magnetycznym na mózg. Są to metody wciąż jeszcze rzadko stosowane ale bardzo obiecujące. W przypadku ryzyka popełnienia próby samobójczej zaleca się hospitalizację.

Czytaj też: zaburzenia adaptacyjne – przyczyny, objawy, leczenie

Depresja – jakie mogą być jej skutki?

Depresja to poważna choroba, nie chwilowy smutek czy fanaberia. Nieleczona depresja może doprowadzić chorego do stanu, w którym nie będzie w stanie ruszać się czy jeść. Znane są przypadki śmierci głodowej u samotnych osób ze skrajną depresją. Bardzo niebezpieczne są także myśli samobójcze mogące prowadzić do prób samobójczych. Szacuje się że w 2020 roku ponad 12 tysięcy osób w Polsce podjęło próbę samobójczą z czego ponad 5 tysięcy – udaną.

Czytaj też: zespół stresu pourazowego (PTSD) – czym jest i jak wygląda leczenie?

Depresja – czy jest uleczalna?

z uwagi na duże zróżnicowanie zaburzeń depresyjnych, różne są też perspektywy na ich wyleczenie. Co do zasady, w każdym niemal zaburzeniu depresyjnym odpowiednie leczenie pozwala na takie złagodzenie objawów, że chory jest w stanie normalnie funkcjonować, uczyć się, pracować czy założyć rodzinę. Dlatego tak ważne jest, aby w sytuacji wystąpienia objawów depresyjnych zgłosić się po pomoc, zdiagnozować z jakim zaburzeniem mamy do czynienia i odpowiednio zaplanować leczenie. Depresja to nie „fanaberia” czy „gorszy moment”. Nie pomoże „wzięcie się w garść”. Depresja to choroba psychiczna, którą bezwzględnie należy leczyć, aby odzyskać radość z życia.